Muhafaza (Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçu Nedir? (TCK 289)
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu Türk Ceza Kanunu'nun 289. Maddesinde düzenlenmektedir. Bu suç “Adliyeye Karşı Suçlar” bölümünde düzenlenmiştir.
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu ile düzenlenen resmi kurumlar tarafından kendisine emanet edilen malı koruması gereken kişinin bu görevine aykırı bir şekilde hareket etmesidir. Bu aykırılık emanet edilen malı satmak, zarar vermek, kaybetmek, tüketmek, şeklin değiştirmek, teslimden kaçınmak şeklinde meydana gelebilir.
Burada önemli olan kişiye teslim edilen malın teslim amacı rehin haciz gibi amaçlarla korunmasıdır.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunun Unsurları
Suçun oluşması için suçtaki tüm unsurların gerçekleşmiş olması gerekir. Aksi takdirde suç meydana gelmeyecektir.
Öncelikle suçun oluşabilmesi için failin malı muhafaza amacı dışında kullanması gerekir. Suçun faili yalnızca belli kişiler olabilir. Bu suçlara özgü suç denir. Buna göre failin yalnızca yediemin görevini haiz kişiler yalnızca bu suçu işleyebilirler.
Suç kasten işlenebileceği gibi taksirle de işlenebilir. Taksirle işlenmesi durumunda verilecek cezada indirim yapılır.
Suçun konusu ise rehinli ve hacizli veya el konulmuş taşınır ya da taşınmaz mallardır.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunun Cezası
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu Türk Ceza Kanunu'nun 289. Maddesinde düzenlenmektedir. Buna göre:
- Muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle el konulmuş olan mal üzerinde teslim amacı dışında tasarrufta bulunan kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis ve üç bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. Kişinin bu malın sahibi olması halinde, verilecek ceza yarı oranında indirilir.
- Birinci fıkrada tanımlanan suçun konusunu oluşturan eşyayı kovuşturma başlamadan önce geri veren veya bunun mümkün olmaması halinde bedelini ödeyen kişi hakkında verilecek cezaların beşte dördü indirilir.
- Muhafaza edilmek üzere kendisine resmen teslim olunan rehinli veya hacizli veya herhangi bir nedenle el konulmuş olan malın dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranması nedeniyle kaybolmasına veya bozulmasına neden olan kişi, adlî para cezası ile cezalandırılır.
- Bir suça ilişkin soruşturma veya kovuşturma kapsamında el konulan eşyayı amacı dışında kullanan kimse, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, mahkeme tarafından, failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. Adli para cezasına çevirme yalnızca kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilecektir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için verilen cezanın 1 yıl veya daha altında bir hapis cezası olması gereklidir.
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası sayılan koşullar gerçekleştiğinde adli para cezasına çevrilebilecektir.
Muhafaza (Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçu Zamanaşımı
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçuna karşı yapılan yargılamalarda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu suç şikâyete bağlı suçlardan değildir. Dolayısıyla bir şikâyet süresi aranmaz Suç, bu zamanaşımı süresi içerisinde her zaman soruşturulabilir 8 yıllık dava zamanaşımı süresi geçtikten sonra soruşturma yapılamayacaktır.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının (HAGB) amacı kişileri ıslah etmektir. İki yıl veya altında olan hapis cezalarının varlığı halinde kişilere belirli bir denetim süresi verilir. Bu süre içerisinde failin kurallara uygun hareket etmesi sonucunda verilen hüküm hiçbir sonuç doğurmayarak ortadan kalkar ve adli sicil kaydında da görülmez.
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu sebebiyle verilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkündür.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Ceza İndirimi
Türk Ceza Kanunu'nun 289. maddesine göre yedieminliği suistimal suçu için cezada indirim halleri sayılmıştır. Bu düzenlemeye göre:
- Muhafaza görevini kötüye kullanan kişi eğer söz konusu olan malın sahibi durumunda ise verilecek olan ceza yarı oranında indirilir.
- TCK 289/2’de suçun konusu olan eşya kovuşturma başlamadan önce geri verilirse veya verilmesinin mümkün olmadığı hallerde malın bedelini ödemişse verilecek cezaların 5’te 4ü indirilir.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Cezayı Artıran Haller
Türk Ceza Kanununun 289. maddesinde cezada artırım nedeni sayılmamıştır. Türk Ceza Kanununda genel hükümlerin düzenlenmiş olduğu kısımlarda düzenlenen cezayı arttıran haller her suçta olduğu gibi bu suç açısından da uygulama alanı bulabilecektir.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almamasına ya da aldığı cezada indirim yapılmasına yol açan düzenlemedir. Buna göre fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyarak zararı gidermeye yönelik hareket ederse bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilecektir. Etkin pişmanlık her suç tipinde uygulanabilen bir düzenleme değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulanabilir.
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun düzenlendiği 289.maddenin birinci fıkrasında tanımlanan suçun konusunu oluşturan eşyanın kovuşturma başlamadan önce geri verilmesi veya bunun mümkün olmaması halinde bedelinin ödenmesi halinde verilecek cezanın beşte dördü indirilir.
Muhafaza (Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçu Şikâyet Süresi
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu şikâyete bağlı suçlar arasında değildir. Soruşturması savcılık tarafından resen yürütülür. Bu sebeple şikâyet için bir süre aranmaz. Dava zamanaşımı süresi olan 8 yıllık süre içerisinde her zaman kişi şikâyette bulunabilir. 8 yılı aşması durumunda dava ve dolayısıyla da şikâyet hakkı düşer.
Muhafaza(Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Şikâyetten Vazgeçme
Şikâyet bağlı suçlar kanunda sayılmıştır. Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu şikâyete bağlı suçlar arasında değildir. Şikâyetten vazgeçilmesi davanın düşmesi sonucunu doğurmayacaktır. Soruşturma ve kovuşturma adli makamlarca re’sen devam eder.
Muhafaza(Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Uzlaşma
Uzlaşma fail ile mağdur arasında bir uzlaşmacı aracılığı ile iletişim kurulması sağlanarak uyuşmazlığın giderilmesi yoludur. Şikâyetten vazgeçme değildir.
Uzlaşma kapsamında olan suçlar belirli ve sayılıdır. Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu, uzlaşma kapsamındaki suçlardan değildir.
Muhafaza(Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Teşebbüs
Türk Ceza Kanunu'nun 35. Maddesinde teşebbüs hükümleri düzenlenmiştir. Buna göre:
- Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur.
Yedieminlik suçunun icrai davranışla işlenmesi halinde suça teşebbüs mümkündür. Ancak hacizli, rehinli veya el konulmuş mal üzerinde ihmali davranışlarla suç işlenmesi halinde yedieminlik görevine uymama suçuna teşebbüs olanaksızdır. Bu ihmali davranışlara istendiğinde kamu idaresine vermeme ya da teslimden kaçınma gibi fiiller örnek gösterilebilir.
Muhafaza (Yediemin) Görevini Kötüye Kullanma Suçunda İştirak
Türk Ceza Kanunu'nun 37. Maddesinde iştirak kavramı tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya göre iştirak bir suç işleme kararının icrası kapsamında birden fazla kişi tarafından fikir ve eylem birliği içinde birlikte suç işlenmesini ifade eder.
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun faili ancak belirli kişiler olabilecektir. Bu yönüyle suç özgü suçlardandır. Özgü suçlarda, yasada belirtilmiş olan özellikleri taşımayan kişiler suça ancak azmettiren veya yardım eden sıfatıyla iştirak edebilir.
Bu kişiler 5237 sayılı TCK’nin 38 ve 39. maddeleri uyarınca cezalandırılabilirler.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçunda Görevli Mahkeme
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun yargılanmasında görevli olan mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
Sık Sorulan Sorular
Yedieminliği Suistimal Suçunun Cezası Nedir?
Yedieminliği suistimal suçunu gerçekleştiren kişiler üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına çarptırılabileceği gibi işlemiş oldukları suça göre hapis cezasına ek olarak üç bin güne kadar adli para cezasına da çarptırılabilirler.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Şikâyete Bağlı Mı?
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu şikâyete tabi suçlar arasında yer almaz. Bu itibarla muhafaza görevini kötüye kullanma suçu, savcılık tarafından resen soruşturulur.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Uzlaşmaya Tabi Mi?
Uzlaşma fail ile mağdur arasında bir uzlaşmacı aracılığı ile iletişim kurulması sağlanarak uyuşmazlığın giderilmesi yoludur.
Uzlaşmaya tabi olan suçlar sayılıdır. Muhafaza görevini kötüye kullanma suçu uzlaşmaya tabi suçlar arasında değildir.
Yedieminlik Görevi Ne Zaman Sona Erer?
Yedieminin görevi, yedieminin ölümü, temyiz kudretinden yoksun kalması, uyuşmazlığın sona ermesi ve yedieminin iflasına hükmedilmesi gibi hallerde sona erebileceği gibi yedieminin mahkemece azlolunması halinde de görev süresi sona erer.
Yediemin Sorumluluğu Nedir?
Yediemin teslim etmek için elde ettiği malı muhafaza edip, teslim işlemi gerçekleştiğinde yahut malı istenildiğinde etmekle yükümlü bulunmaktadır.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Beraat Mümkün Mü?
Beraat kararı; ceza davası yargılamasında duruşmanın sona erdirilip fail hakkında cezaya hükmolunmaması ve failin aklanması sonucunu doğuran bir hüküm verilmesidir.
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunda beraat kararı verilebilmesi mümkündür. Örneğin suçun unsurlarının oluşmaması durumunda beraat kararı verilecektir.
Muhafaza Görevini Kötüye Kullanma Suçu Yargıtay Kararları
Yargıtay 2. Ceza Dairesi - Karar: 2019/3274
Sanık … hakkında muhafaza görevini kötüye kullanma suçundan verilen mahkumiyet kararına yönelik sanık müdafiinin temyiz isteminin incelenmesinde;
… Kriminal Polis Laboratuvarı Müdürlüğü’nün düzenlediği ekspertiz raporunda … plakalı araçtan alınan boya numunesi ile katılanın evinin merdiven duvarından alınan boya numunesinin birbirleri ile benzer fiziksel ve kimyasal yapıda olmasının kasanın bu araçla taşındığını kesin olarak göstermeyeceği, ancak temyiz dışı sanık …’in savunmasında otoparkta bekçilik yaptığını, aracın otoparktan hiç çıkmadığını, anahtarının da kasada bulunduğunu, 2009 yılının 3.ayında otoparkta kendisinin olduğunu belirtmesi karşısında, 02.03.2009’da yediemin olarak tutanakla… plakalı araç kendisine yediemin olarak bırakılan sanık … ya da üçüncü bir şahıs tarafından aracın izinsiz dışarıya çıkartılıp çıkartılmadığı hususu araştırılarak sonucuna göre sanık …’nin hukuki durumunun değerlendirilmesi gerektiği gözetilmeden eksik inceleme ve araştırma sonucunda yazılı şekilde mahkumiyetine karar verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 2. Ceza Dairesi - Karar: 2019/3274)
Yargıtay 8. Ceza Dairesi - Karar: 2019/1467
Muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun oluşabilmesi için öncelikle, bir eşyanın haczedilmesi ve faile de bu eşyanın yediemin sıfatıyla teslimi gerekir. Dava konusu olayda ise sanığa ait araç, 14.09.2012 tarihinde kolluk tarafından yakalanarak otoparka teslim edildikten sonra, 21.09.2012 tarihinde haciz işlemi yapılmış ancak sanığa yediemin sıfatıyla teslim yapılmamıştır. Bu durumda TCK.nun 289. maddesinde tanımlanan muhafaza görevini kötüye kullanma suçunun unsurları oluşmamıştır. Sanığın, haciz işlemi öncesi haczedileceğini bildiği aracın değerini azaltmak amacıyla aracın bazı aksamlarını sökmesi şeklindeki eyleminin İİK.nun 331. maddesinde tanımlanan “alacaklısını zarara sokmak kastıyla mevcudunu eksiltme” suçunu oluşturduğu gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması bozma nedenidir (Yargıtay 8. Ceza Dairesi - Karar: 2019/1467).
Yargıtay 15. Ceza Dairesi - Karar: 2019/8523
Dolandırıcılık ve muhafaza görevini kötüye kullanma suçlarından sanığın mahkumiyetine ilişkin hükümler, sanık tarafından temyiz edilmekle,dosya incelenerek gereği düşünüldü;
Sanık ile katılanın Şanlıurfa’da yaptığı iş karşılığı temin ettiği 17.900 kg samanı,internet üzerinden peşin satım ile anlaştıkları, katılanın,dosyada tanık kamyon şöförü ile samanları Mustafa Kemalpaşa’ya getirdikleri, sanığın samanı ana yol yerine köy yollarından çiftliğe götürttüğü, sanığın para bulmak için ayrıldığı sırada samanın 7.780 kilogramını, çiftlikteki işçilerin indirdiği, sanığa yediemin olarak teslim edilen bu miktarı hayvanlarına yedirdiği, parasını alamadığı, bu suretle sanığın dolandırıcılık suçunu işlediği iddia edildiği olayda;
Sanık hakkında muhafaza görevini kötüye kullanma suçundan kurulan hükme yönelik temyiz incelemesinde;
Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, tüm dosya kapsamına göre unsurları oluşmayan suçtan beraati yerine mahkumiyetine karar verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 15. Ceza Dairesi - Karar: 2019/8523)
