Tasarrufun İptali Davası

Tasarrufun İptali Davası Nedir?

Alacaklının icra takip yolu ile tahsil edemediği alacakların varlığı sebebiyle borçlu, kendi malına el konulmaması ya da iflas yoluyla paylaştırılmaması için mal kaçırma yoluna başvurabilir. Tasarrufun iptali davası, borçlunun mal kaçırmak amacıyla yaptığı tasarrufların iptal ile sonuçlanmasını sağlayan davadır. Borçlunun borcunu yerine getirememesinden dolayı mallarına el konulacağından hareketle bunu önlemek için malını kızına ya da eşine devretmesi buna örnek verilebilir. Bu durumda yapılan işlem geçerlidir ancak iptal davasının neticesinde mal satışa çıkarılarak borç kapatılır. 3. Kişi buna katlanma yükümlülüğüne girer. Satıştan artan para işlemin yapıldığı 3. Kişiye verilir.

Tasarrufun İptali Davasının Şartları

• Dava açılmadan önce başlatılmış ve kesinleşmiş bir icra takibinin varlığı gerekir.
• Davaya konu olan hukuki işlemin (örneğin evin mülkiyetinin 3. Kişiye geçirilmesi) borcun doğduğu tarihten sonra yapılmış olması gerekir.
• Alacaklı ve borçlu arasında gerçek bir borç ilişkisinin varlığı gerekir. Bunun aranmasının sebebi malı iyi niyetli olarak devralan üçüncü kişiyi korumaktır.
• Borçlu hakkında aciz vesikası bulunması gerekir.

Tasarrufun İptali Davasına Konu Olabilecek Durumlar

Tasarruf işlemi bünyesinde satış, devir, bağışlama gibi işlemlerin her birini
bulundurmaktadır. Tasarrufun iptali davasına konu olabilecek olan tasarruflar:

• Bağışlama
• Zarar verme kastı ile yapılan tasarruflar
• Acizden dolayı yapılan tasarruflardır.

Borca Batık Borçlu Tarafından Yapılan Tasarrufun İptali

Borca batık borçlu tarafından yapılan tasarruflar İcra İflas Kanunu'nun 279. Maddesinde düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre:

Aşağıdaki tasarruflar borcunu ödemeyen bir borçlu tarafından hacizden veya mal
bulunmaması sebebiyle acizden yahut iflasın açılmasından evvelki bir sene içinde
yapılmışsa yine batıldır:

• Borçlunun teminat göstermeği evvelce taahhüt etmiş olduğu haller müstesna olmak üzere borçlu tarafından mevcut bir borcu temin için yapılan rehinler
• Para veya mutat ödeme vasıtalarından gayrı bir suretle yapılan ödemeler
• Vadesi gelmemiş borç için yapılan ödemeler
• Kişisel hakların kuvvetlendirilmesi için tapuya verilen şerhler
• Bu tasarruflardan istifade eden kimse borçlunun hal ve vaziyetini bilmediğini ispat eylerse iptal davası dinlenmez.

Bağışlama

Özel günlerde verilen alışıldık hediyeler istisna tutularak hacizden yahut haczedilecek mal bulunmaması sebebiyle acizden veya iflas açılmadan önceki iki yıl içerisinde yapılan bağışlamaların yani karşılıksız kazandırmaların iptal edilebileceği İcra İflas Kanununun 278. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre bazı tasarruflar bağışlama niteliğindedir:

• Karı ve koca ile usul ve füru, üçüncü dereceye kadar (bu derece dâhil) hısımlar, evlat edinenle evlatlık arasında yapılan ivazlı tasarruflar,
• Sözleşmenin yapıldığı sırada, kendi verdiği şeyin değerine göre borçlunun karşılığında verdiği malın değerinin oldukça aşağıda olduğu sözleşmeler,
• Borçlunun kendisine yahut üçüncü bir şahsın yararına olarak irat ve intifa hakkı tesis ettiği akitler ve ölünceye kadar bakma sözleşmeleri

Alacaklılara Zarar Verme Maksadıyla Yapılan Tasarrufun İptali

Zarar verme maksadıyla yapılan tasarrufun iptali konusuyla ilgili düzenleme İcra İflas Kanunu'nun 280. Maddesinde yer almaktadır.

280. maddeye göre tasarrufun iptal edilebilmesi için zarar verme kastının ispatı
gereklidir. Madde metninde ispatla ilgili şu satırlara yer verilmiştir:

• Üçüncü şahıs, borçlunun karı veya kocası, usul veya füruu ile üçüncü dereceyekadar (bu derece dahil) kan ve sıhri hısımları, evlat edineni veya evlatlığı ise borçlunun birinci fıkrada beyan olunan durumunu bildiği farz olunur. Bunun hilafını üçüncü şahıs, ancak 279 uncu maddenin son fıkrasına göre ispat edebilir. 

Malvarlığı borçlarına yetmeyen bir borçlunun, alacaklılarına zarar verme kastıyla yaptığı tüm işlemler, borçlunun içinde bulunduğu malî durumun ve zarar verme kastının, işlemin diğer tarafınca bilindiği veya bilinmesini gerektiren açık emarelerin bulunduğu hâllerde iptal edilebilir. Şu kadar ki, işlemin gerçekleştiği tarihten itibaren beş yıl içinde borçlu aleyhine haciz veya iflâs yoluyla takipte bulunulmuş olmalıdır.

İcra İflas Kanununda tacir olan borçlular için özel bir düzenleme öngörülmektedir. Buna göre borçlu olan tacirin ticari işletmesinin önemli bir kısmını, işyerinde bulunan ticari malların önemli bir kısmını veya tamamını devretmişse veya bunarı satmışsa alacaklılara zarar verme kastının bulunduğu kabul edilir. Borçlu tacirden bu malları devralan ya da satın alan kişin de bu zarar verme kastından haberdar olduğu kabul edilir. Bu karine şu şekilde çürütülebilir:

• Borçlunun ya da üçüncü kişinin iptal davasını açan alacaklıya devir, satış veya terk tarihinden en az üç ay evvel keyfiyetin yazılı olarak bildirildiğini ispatlayarak ya da,
• Devir ya da satış işleminden en az 3 ay önce bu durumu ticari işletmenin
  bulunduğu yerde görülebilir levhaları asmakla beraber Ticaret Sicili Gazetesiyle;bu mümkün olmadığı takdirde bütün alacaklıları öğrenmelerini sağlayacakşekilde ilan ettirdiklerini ispatlama yoluyla çürütülebilir.

Tasarrufun İptali Davasını Kim Açabilir?

Tasarrufun iptali davasının davacılarının kimler olabileceği İcra İflas Kanununun 277. Maddesinde yer almaktadır. Buna göre öncelikle elinde aciz vesikası olan her alacaklı bu davayı açabilir. Bunun yanında iptal idaresi de iptal talebiyle dava açabilmektedir.

Tasarrufun İptali Davasında Görevli Mahkeme

Tasarrufun iptali davasında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir.

Tasarrufun İptali Davası Ne Zaman Açılır?

Tasarrufun iptali davasında zamanaşımı süresi değil hak düşürücü süre mevcuttur. İcra İflas Kanununun 284. Maddesine göre iptal davası hakkı, batıl tasarrufun vukuu tarihinden itibaren beş sene geçmekle düşer. İcra İflas Kanununun 280. Maddesine göre borçlu tarafından alacaklıya zarar verme kastıyla yapılan tasarruflara karşı dava açma hak düşürücü süresi 5 yıldır. Bunun yanında haczedilecek mal bulunmaması sebebiyle acizden veya iflas açılmadan önceki iki yıl içerisinde yapılan bağışlamaların yani karşılıksız kazandırmaların iptal edilebileceği İcra İflas Kanununun 278. Maddesinde düzenlenmiştir.