İstanbul Barosu'na kayıtlı olan Avukat Mehmet Genç, mezun olduğu tarihten bu yana avukatlık mesleğini aralıksız olarak sürdürmektedir. İstanbul Barosu bünyesinde kurduğu avukatlık bürosuyla Ceza Hukuku, Miras Hukuku, Gayrimenkul Hukuku, Bilişim Hukuku başta olmak üzere birçok hukuk alanında avukatlık faaliyeti göstermektedir.
Devamını Oku
Şartlı tahliye, mahkûmun cezasının tamamını cezaevinde geçirmek zorunda kalmadan, belirli şartları yerine getirmesi koşuluyla erken salıverilmesini sağlayan bir infaz uygulamasıdır. Bu uygulama, hem mahkûmun topluma yeniden kazandırılmasını teşvik eder hem de cezaevlerindeki yoğunluğun azaltılmasına katkı sağlar. Şartlı tahliye süreci, mahkûmun cezaevindeki davranışları, disiplin durumu, iyi hali ve Ceza İnfaz Kanunu’nda öngörülen asgari süreleri yerine getirip getirmediği dikkate alınarak değerlendirilir.
"Şartlı Tahliye Nedir?" başlıklı makalemize buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Ceza hukukunda şartlı tahliye, mahkûmun aldığı hapis cezasının belirli bir kısmını cezaevinde geçirdikten sonra, kanunda öngörülen şartları yerine getirmesi kaydıyla serbest bırakılması olarak tanımlanır. Bu tanım, cezanın tamamen ortadan kalktığı anlamına gelmez; şartlı tahliye edilen kişi, belirli kurallara ve denetimli serbestlik şartlarına uymakla yükümlüdür.
Şartlı tahliyenin temel amacı, mahkûmun topluma yeniden kazandırılmasını teşvik etmek ve cezaevlerindeki yoğunluğu azaltmaktır. Bu uygulama, mahkûmun cezaevindeki iyi hal ve disiplinli davranışlarını ödüllendirirken, aynı zamanda toplumsal güvenliği de gözetir. İşlev açısından, şartlı tahliye hem infaz sürecini esnek hâle getirir hem de mahkûmların sorumluluk bilinciyle hareket etmelerini sağlar. Ayrıca, mahkûm belirlenen şartlara uymadığı takdirde tahliye iptal edilebilmekte veya denetimli serbestlik süresi uzatılabilmektedir.
Şartlı tahliye hakkından yararlanabilmek için mahkûmun belirli koşulları yerine getirmesi gerekir. Cezanın kanunda öngörülen asgari kısmının infaz edilmesi, cezaevindeki disiplin durumu ve iyi hali, tahliye kararında temel kriterlerdir. Ayrıca suçun niteliği, mahkûmun topluma kazandırılma potansiyeli ve risk durumu da değerlendirilir. Güncel uygulamalarda bu kriterler, şartlı salıverme şartları 2025 kapsamında netleştirilmiş, infaz süresinin hesaplanması ve tahliye kararlarının alınması daha şeffaf ve hatasız hâle getirilmiştir. Böylece mahkûmların hakları korunurken, toplumsal güvenlik de gözetilmiş olur.
Şartlı tahliye her suç için otomatik olarak uygulanmaz; kanunda belirli suç türleri için özel düzenlemeler öngörülmüştür. Genellikle ağır ve tehlikeli suçlar, toplum güvenliğini doğrudan etkileyen suçlar veya tekrar suç işleme riski yüksek olan fiillerde şartlı tahliye uygulanmayabilir veya ek koşullara bağlanabilir. Öte yandan, hırsızlık, dolandırıcılık veya kamu düzenini doğrudan tehlikeye atmayan bazı suçlarda mahkûmlar, cezanın asgari kısmını tamamladıktan sonra şartlı tahliye hakkından yararlanabilir.
2025 yılında yürürlüğe giren düzenlemeler, şartlı tahliye uygulamasında bazı önemli değişiklikler getirmiştir. Bu değişikliklerle birlikte, cezanın asgari kısmının infaz edilme süresi, suçun niteliğine göre yeniden belirlenmiş ve şartlı salıverme şartları 2025 kapsamında netleştirilmiştir. Ayrıca, mahkûmun cezaevindeki davranışları, disiplin durumu ve topluma kazandırılma potansiyeli daha ayrıntılı kriterlerle değerlendirilmeye başlanmıştır. Bu güncellemeler, şartlı tahliye hesaplamalarında infaz hesaplama hataları riskini azaltmayı, infaz sürecini şeffaf ve öngörülebilir hâle getirmeyi amaçlamaktadır.
Şartlı tahliye sürecinde uygulanacak hesaplama usulleri, cezanın süresine, suçun niteliğine ve mahkûmun cezaevindeki davranışlarına göre belirlenir. Öncelikle, hükümlünün cezasının belirli bir kısmını cezaevinde geçirmiş olması gerekir; bu oran, Ceza İnfaz Kanunu ve şartlı salıverme şartları 2025 çerçevesinde farklılık gösterebilir. İyi hal indirimi, tutukluluk süresi mahsup işlemi ve denetimli serbestlik hakkı gibi unsurlar da hesaplamada dikkate alınır. Hesaplama yapılırken infaz savcılığı, mahkeme kararındaki ceza süresini esas alır ve bu süreden yasal indirimleri düşerek tahliye tarihini belirler.
Şartlı tahliye hakkından yararlanmak için mahkûmun cezasının belirli bir kısmını cezaevinde geçirmesi gerekir. Bu oran, suçun niteliğine ve verilen ceza süresine göre farklılık gösterir. Genel olarak, iyi hal gösteren hükümlüler cezalarının üçte ikisini cezaevinde tamamladıktan sonra şartlı tahliye talebinde bulunabilirler. Ancak terör, örgütlü suçlar, cinsel suçlar veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında bu oran daha yüksek tutulmuştur. Bunun amacı, hem suçun ağırlığına uygun bir infaz süresi sağlamak hem de toplumsal güvenliği korumaktır.
Mükerrirlerde şartlı tahliye, ilk kez suç işleyen hükümlülere göre daha sıkı kurallara tabi tutulur. Tekrar suç işleyen kişilerin cezalarının infazında, toplumsal güvenlik ve caydırıcılık ilkeleri gereği daha uzun süre cezaevinde kalmaları öngörülür. Bu nedenle, mükerrirler genellikle cezalarının dörtte üçünü cezaevinde tamamlamadan şartlı tahliyeden yararlanamazlar. Ayrıca iyi hal indirimi veya denetimli serbestlik gibi haklar, bu kişiler için daha titiz şekilde değerlendirilir.
Şartlı tahliye süreci, hükümlünün ceza infaz kurumunda gösterdiği iyi halin değerlendirilmesiyle başlar. Cezaevi idaresi, hükümlünün disiplin durumu, sosyal uyumu ve infaz süresini dikkate alarak ayrıntılı bir rapor hazırlar. Bu rapor infaz savcılığına iletilir ve ardından dosya, infaz hakimliği tahliye kararı verilmek üzere mahkemeye sunulur. İnfaz hâkimliği, raporu ve dosyayı inceleyerek şartlı tahliye koşullarının oluşup oluşmadığını değerlendirir. Eğer tüm yasal kriterler yerine getirilmişse tahliye kararı verilir; aksi hâlde başvuru reddedilir ve hükümlü belirli bir süre sonra yeniden değerlendirme talebinde bulunabilir.
Bir hükümlü veya avukatı tarafından hazırlanacak şartlı tahliye dilekçesi, infaz sürecinde oldukça önemli bir belgedir. Bu dilekçede, hükümlünün kimlik bilgileri, mahkûmiyetine ilişkin kararın ayrıntıları, verilen cezanın süresi ve cezanın ne kadarının infaz edildiği açıkça belirtilmelidir. Ayrıca, cezaevinde geçirilen süreye ilişkin belgeler, iyi hal değerlendirme raporu ve varsa disiplin cezası bulunmadığına dair kayıtlar da dilekçeye eklenmelidir. Şartlı tahliye dilekçesi, infaz hâkimliğinin karar verebilmesi için gerekli tüm bilgileri içermeli ve yasal dayanaklara atıfta bulunmalıdır.
İnfaz hâkimi, şartlı tahliye başvurusunu değerlendirirken bir dizi kriteri dikkate alır. Öncelikle hükümlünün cezanın belirli bir kısmını infaz edip etmediği ve tutukluluk süresi mahsup işlemleri incelenir. Cezaevindeki disiplin durumu, iyi hal davranışları ve topluma yeniden kazandırılma potansiyeli de temel değerlendirme unsurları arasındadır. Ayrıca, suçun niteliği ve toplumsal güvenlik açısından risk teşkil edip etmediği göz önünde bulundurulur. Hakim, bu kriterler doğrultusunda infaz hakimliği tahliye kararı verip vermeyeceğine karar verir.
Bir hükümlü için yapılan tahliye talebi reddi durumunda, ilgili kişi veya avukatı bazı yasal haklara sahiptir. Öncelikle, infaz hâkimliği kararı yazılı olarak tebliğ edilir ve reddin gerekçeleri açıklanır. Hükümlü, bu karara itiraz edebilir; itiraz süresi ve yöntemi Ceza İnfaz Kanunu’nda belirlenmiştir. Ayrıca, cezaevindeki disiplin durumu, iyi hâl gösterme veya cezanın infaz süresindeki değişiklikler gibi koşulların olumlu şekilde gelişmesi halinde, hükümlü belirli aralıklarla yeniden şartlı tahliye başvurusunda bulunabilir.
Şartlı tahliye başvurusunun reddedilmesi halinde, hükümlü veya avukatı, verilen karara karşı itiraz hakkına sahiptir. Bu süreçte, tahliye talebi reddi kararına itiraz, ilgili üst infaz hâkimliği veya mahkemeye yazılı olarak yapılır ve belirli bir süre içinde başvurulması gerekir. İtiraz dilekçesinde, reddin gerekçelerine karşı hukuki ve fiili dayanaklar belirtilir. Üst mahkeme veya infaz hâkimliği, dosyayı yeniden inceler, cezanın infaz durumunu, hükümlünün davranışlarını ve diğer yasal kriterleri değerlendirir.
Şartlı tahliye başvurusu reddedilen veya itirazı sonuçsuz kalan hükümlüler, iç hukuk yollarını tükettikten sonra Anayasa Mahkemesi (AYM) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) nezdinde hak arayabilirler. Türkiye’deki yasal süreçler tamamlandıktan sonra, tahliye talebi reddi kararının bireysel başvuru yoluyla AYM’ye taşınması mümkündür. AYM, başvuruyu inceleyerek kararın temel hak ve özgürlüklere aykırı olup olmadığını değerlendirir. Benzer şekilde, iç hukuk yolları tükendikten sonra AİHM’e başvuru yapılabilir; burada mahkûmun adil yargılanma, özgürlük ve güvenlik hakları kapsamında ihlal olup olmadığı incelenir. Bu başvuru yolları, hükümlülerin haklarının ulusal ve uluslararası düzeyde korunmasını sağlayan önemli mekanizmalardır.
2025 infaz düzenlemeleri ile şartlı tahliye uygulamasında bazı ölçütler güncellenmiş ve infaz sürecinde standartlaştırılmıştır. Buna göre, cezanın infaz oranları, mükerrirler için uygulanacak süreler, iyi hâl değerlendirmesi ve disiplin durumu gibi kriterler netleştirilmiştir. Ayrıca, başvuru ve inceleme süreçlerinin dijital ortamda takip edilebilmesi sağlanmış, böylece hem hükümlülerin hakları daha şeffaf şekilde korunmuş hem de infaz hesaplama hataları riski azaltılmıştır.
Cezaevlerindeki doluluk oranı, şartlı tahliye uygulamalarında dolaylı olarak etkili olabilmektedir. Yoğunluğun yüksek olduğu kurumlarda, infaz hâkimlikleri ve cezaevi idareleri, hükümlülerin davranışlarını ve disiplin durumlarını daha titiz şekilde değerlendirir. Bu durum, özellikle iyi hâl kriterlerinin uygulanmasında ve tahliye sürelerinin hesaplanmasında önemli rol oynar. Ayrıca cezaevlerindeki yoğunluk, denetimli serbestlik ve diğer infaz kolaylıklarının kullanımını da etkileyebilir.
Son yargı paketleri, şartlı tahliye uygulamasında önemli yenilikler ve düzenlemeler getirmiştir. Bu paketlerle birlikte, cezanın infaz süresinin hesaplanması, mükerrirler için uygulanacak farklı oranlar ve iyi hâl kriterleri netleştirilmiş, başvuru ve inceleme süreçleri dijital ortamda takip edilebilir hâle getirilmiştir.