İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu Nedir? (TCK 184)
Bireylerin hayatlarını devam ettirmeleri öncelikle sağlıklı bir çevrede yaşamaları şartına bağlıdır. Türk Ceza Kanunu'nun 184. Maddesinde imar kirliliğine neden olma suçu yer alır. Buna göre yapı ruhsatiyesi alınmadan veya ruhsata aykırı olarak bina yapan veya yaptıran kişiler cezalandırılır. İmar kirliliği suçu “Çevreye Karşı Suçlar” başlığı altında yer alır. Dolayısı ile korunan hukuki değer çevredir.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunun Unsurları
Suçun konusu madde düzenlemesinde yer alan 3 fıkra için ayrıdır. İlk fıkraya göre suçun konusu, belediye sınırları veya özel imar rejimine tabi yerlerde bulunan binadır. Binanın TCK m. 184/1’de Üçüncü fıkrada düzenlenen suçun konusu, icra edilen sınai faaliyettir.
Fail, ruhsatsız/ruhsata aykırı bina yapan veya yaptıran kişidir. Mağdur ise toplumu oluşturan bireylerdir.
İmar kirliliğine neden olma suçu kasten işlenebilir.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunun Cezası
Madde 184:
- Yapı ruhsatiyesi alınmadan veya ruhsata aykırı olarak bina yapan veya yaptıran kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Yapı ruhsatiyesi olmadan başlatılan inşaatlar dolayısıyla kurulan şantiyelere elektrik, su veya telefon bağlantısı yapılmasına müsaade eden kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
- Yapı kullanma izni alınmamış binalarda herhangi bir sınai faaliyetin icrasına müsaade eden kişi iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Üçüncü fıkra hariç, bu madde hükümleri ancak belediye sınırları içinde veya özel imar rejimine tabi yerlerde uygulanır.
- Kişinin, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yaptığı veya yaptırdığı binayı imar planına ve ruhsatına uygun hale getirmesi halinde, bir ve ikinci fıkra hükümleri gereğince kamu davası açılmaz, açılmış olan kamu davası düşer, mahkum olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar.
- İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, 12 Ekim 2004 tarihinden önce yapılmış yapılarla ilgili olarak uygulanmaz.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda Ceza İndirimi
Etkin pişmanlık, cezayı kaldıran veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi bir sebeptir. İmar kirliliğine neden olma suçu için etkin pişmanlık hükmü mevcuttur. Bunun yanı sıra sınai faaliyete son vermiş olmayı veya sonradan yapı kullanma iznini almış olmayı, takdiri indirim nedeni olarak saymak mümkündür.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu Suçunda Cezayı Artıran Haller
İmar kirliliğine neden olma suçunda cezayı artıran sebep düzenlenmemiştir. Ancak Türk Ceza Kanununun genel hükümleri bölümünde düzenlenen cezayı artıran hallerin burada da söz konusu olması mümkündür. Örneğin TCK m. 184’te düzenlenen suç birden fazla kez işlendiğinde, diğer şartlar da mevcutsa, zincirleme suç sebebiyle, ceza TCK m. 43 uyarınca ceza artırılır.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu Zamanaşımı
İmar kirliliğine neden olma suçuna karşı yapılan yargılamalarda dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu suç şikâyete bağlı suçlardan değildir. Dolayısıyla bir şikâyet süresi aranmaz Suç, bu zamanaşımı süresi içerisinde her zaman soruşturulabilir 8 yıllık dava zamanaşımı süresi geçtikten sonra soruşturma yapılamayacaktır.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu Şikayet Süresi
İmar kirliliğine neden olma suçu şikâyete bağlı suçlar arasında değildir. Soruşturması savcılık tarafından resen yürütülür. Bu sebeple şikâyet için bir süre aranmaz. Dava zamanaşımı süresi olan 8 yıllık süre içerisinde her zaman kişi şikâyette bulunabilir. 8 yılı aşması durumunda dava ve dolayısıyla da şikâyet hakkı düşer.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda Şikayetten Vazgeçme
Şikâyet bağlı suçlar kanunda sayılmıştır. İmar kirliliğine neden olma suçu şikâyete bağlı suçlar arasında değildir. Şikâyetten vazgeçilmesi davanın düşmesi sonucunu doğurmayacaktır. Soruşturma ve kovuşturma adli makamlarca re’sen devam eder.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, mahkeme tarafından, failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. Adli para cezasına çevirme yalnızca kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilecektir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için verilen cezanın 1 yıl veya daha altında bir hapis cezası olması gereklidir.
Hükmedilen hapis cezasını adli para cezasına çevirmek mümkündür..
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının (HAGB) amacı kişileri ıslah etmektir. İki yıl veya altında olan hapis cezalarının varlığı halinde kişilere belirli bir denetim süresi verilir. Bu süre içerisinde failin kurallara uygun hareket etmesi sonucunda verilen hüküm hiçbir sonuç doğurmayarak ortadan kalkar ve adli sicil kaydında da görülmez.
İmar kirliliğine neden olma suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilmesi mümkün değildir.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almamasına ya da aldığı cezada indirim yapılmasına yol açan düzenlemedir. Buna göre fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyarak zararı gidermeye yönelik hareket ederse bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilecektir. Etkin pişmanlık her suç tipinde uygulanabilen bir düzenleme değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulanabilir.
5237 sayılı TCK m. 184/5 hükmüne göre:
- Kişinin, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak yaptığı veya yaptırdığı binayı imar planına ve ruhsatına uygun hale getirmesi halinde, bir ve ikinci fıkra hükümleri gereğince kamu davası açılmaz, açılmış olan kamu davası düşer, mahkum olunan ceza bütün sonuçlarıyla ortadan kalkar.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda Uzlaşma
Uzlaşma fail ile mağdur arasında bir uzlaşmacı aracılığı ile iletişim kurulması sağlanarak uyuşmazlığın giderilmesi yoludur. Şikâyetten vazgeçme değildir.
Uzlaşma kapsamında olan suçlar belirli ve sayılıdır. İmar kirliliğine neden olma suçu, uzlaşma kapsamındaki suçlardan değildir.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda İştirak
Türk Ceza Kanunun 37. Maddesinde iştirak kavramı tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya göre iştirak bir suç işleme kararının icrası kapsamında birden fazla kişi tarafından fikir ve eylem birliği içinde birlikte suç işlenmesini ifade eder.
184. Madde hükmü açısından binayı yapan kişi sayısının birden fazla olması durumunda, bu kişilerin iştirak halinde olduğunu kabul etmek gerekir. Binanın yapımı esnasında ekonomik olarak destek olan kişiler ise yardım eden olarak sorumlu tutulabileceklerdir.
Aynı madde hükmünün 2. Ve 3. fıkralarında düzenlenen suçlar özgü suç niteliğindedir. Dolayısı ise ancak özel faillik unsurlarına sahip olan kişiler fail sayılır. Diğer kişilerin ise bu suçlardan yalnızca azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulması mümkün olur.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçunda Görevli Mahkeme
İmar kirliliğine neden olma suçunun yargılanmasında görevli olan mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
İmar Kirliliğine Neden Olma Suçu Yargıtay Kararları
Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar: 2015/9910
5237 sayılı TCK’nın 184/1. maddesinde 5237 sayılı TCK’nın 184/1. maddesinde “yapı ruhsatiyesi alınmadan veya ruhsata aykırı olarak bina yapan ve yaptıran” kişilerin cezalandırılması öngörülmüş olup, İmar Kanunun 5. maddesinde de bina kavramı” kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme ve dinlemelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılardır.” şeklinde açıklanmıştır. Bununla birlikte, elektronik haberleşmeyle ilgili altyapı oluşumunda kullanılan baz istasyonu, kulübe, konteynır ve altyapı niteliğindeki tesislerin yapı ruhsatiyesine tabi olmadığına ilişkin 406 sayılı Kanunun ek 35. maddesinin 2. fıkras 2. fıkrası Anayasa Mahkemesi’nin 01.10.2009 tarih ve 2006/129 Esas, 2009/121 Karar sayılı ilamıyla iptal edilmiş, iptal kararı 08.01.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Somut olayda, bilirkişi raporuna ekli fotoğraftan; İmar Kanununun 5. maddesinde tanımlanan “eşyaların korunmasına yarayan yapı” olduğu anlaşılan, baz istasyonu güç ünitesinin içine konduğu etrafı çevrili, üstü örtülü yapıların, inşa tarihi araştırılarak ve bina niteliğinde olup olmadığı konusunda ek rapor alınarak sonucuna göre sanığın hukuki durumunun belirlenmesi gerekirken eksik kovuşturma ve yetersiz gerekçeyle beraat kararı verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar: 2015/9910)
Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar : 2019/13394
1- Sanıklar …, ve …’nin ruhsatsız ve/veya ruhsata aykırı olarak bina inşa eden sanıklarla ilgili 3194 sayılı Kanun’un 32 ve 42. maddelerine göre işlem yapmaları gerekirken yasal işlemlerin yapılmaması suretiyle yapı sahiplerine haksız menfaat temin etmek şeklindeki eylemleri ile itham olundukları görevi kötüye kullanma suçundan mahkumiyetleri yerine hatalı gerekçe ile beraatlarına karar verilmesi, 2- Sanıklar …, ve …’le ilgili olarak … Belediye Başkanı, Başkan Vekili ve Fen memurunun da aynı dosya kapsamında sanık olarak yargılandıkları da gözönüne alındığında, … tarafından tüm sanıkların binalarını ruhsata uygun hale getirdiklerine ilişkin yazı ile yetinilmeyip, bilirkişi refakatinde mahallinde keşif yapılarak bilirkişi raporu temini ile sonucuna göre sanıkların hukuki durumlarının tayin ve takdiri yerine eksik koğuşturma ve hatalı gerekçe ile beraat kararı verilmesi, bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi - Karar : 2019/13394)
