Radyasyon Yayma Suçu Nedir? (TCK 172)
Radyasyon yayma suçu, bir kişinin radyasyon yayması nedeniyle başkalarının sağlığına veya çevreye zarar vermesi durumunda suçlanabileceği bir suçtur. Bu suç, çoğunlukla nükleer enerji santralleri, tıbbi cihazlar, endüstriyel tesisler veya nükleer silahlar gibi radyoaktif malzemelerin kullanımıyla ilgilidir.
Radyasyon yayma suçu, özellikle radyoaktif madde kullanımı ve atık yönetimi konusunda katı düzenlemeler olan ülkelerde ciddiye alınmaktadır. Bu suçun cezası, ülkeden ülkeye ve ihlalin şiddetine göre değişebilir, ancak ciddi ihlaller, hapis cezasına veya ağır para cezalarına yol açabilir.
Radyasyon yayma suçu, radyasyonun insan sağlığı ve çevre üzerindeki zararlı etkileri nedeniyle ciddi bir suç olarak kabul edilir ve Türk Ceza Kanunu’nun 172. Maddesine göre cezalandırılır.
Türk Ceza Kanunu'nun 172. maddesi, "Radyasyon suçu" başlığı altında düzenlenmiştir ve şu şekildedir:
- Radyoaktif maddeleri imal, ithal, ihraç, depolama, nakil veya başka amaçlarla kullanma veya elinde bulundurma konularında belirlenen usul ve esasları ihlal eden kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Radyoaktif maddelerin kullanımı veya depolanması nedeniyle insanların veya çevrenin zarar görmesi halinde, fail iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Suçun işlenmesi nedeniyle oluşan zararın tamamı veya bir kısmının giderilmesine ilişkin masraflar, failin ödemesine karar verilir.
- Suçun kamu kurum ve kuruluşları tarafından işlenmesi halinde, cezanın yanı sıra, kamu kurum ve kuruluşları tarafından yürütülen faaliyetlerin durdurulması ve gerektiğinde faaliyet belgesinin iptali gibi yaptırımlar da uygulanabilir.
Bu madde kapsamında, radyoaktif maddelerin kullanımı ve depolanması konularında belirlenen usul ve esasları ihlal eden veya insanların veya çevrenin zarar görmesine neden olan kişiler suçlanabilir ve cezalandırılabilir. Suçun işlenmesi nedeniyle oluşan zararların giderilmesi için de masraflar fail tarafından ödenmelidir.
Radyasyon Yayma Suçunun Unsurları
Radyasyon yayma suçunun tanımlandığı 172. Maddeye göre belirli bir kişinin radyasyona maruz bırakılmasının suç olarak tanımlandığını belirtmektedir. Suçun oluşması için, kişinin sağlığına zarar vermek amacıyla radyasyona maruz bırakılması gerekmektedir. Ayrıca, cezalandırılabilmesi için maruz bırakılan radyasyon miktarının zarar verici düzeyde olması gerekmektedir. Bu nedenle, bu suç bir somut tehlike suçu olarak kabul edilir.
Bu eylemlerin belirsiz sayıda kişiye karşı işlenmesi durumunda daha ağır ceza gerektiğini belirtmektedir. Bu hüküm, suçların bir araya gelmesiyle oluşan özel bir hükümdür.
Radyasyon yayma veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine müdahale etmenin suç olarak tanımlandığı belirtilmektedir. Ancak, bu eylem için cezalandırılabilmesi için, yayılan veya oluşan radyasyonun bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına zarar verebilecek kadar yüksek düzeyde olması gerekmektedir. Taksirle gerçekleştirilen radyasyon yayma veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine müdahale etmenin suç olduğunu belirtmektedir.
Radyasyon Yayma Suçunun Cezası
Türk Ceza Kanunu’nun 172. Maddesinde radyasyon yayma suçu düzenlenmiştir. Buna göre suçun cezası şu şekildedir:
- Bir başkasını, sağlığını bozmak amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak surette, radyasyona tabi tutan kişi, üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Birinci fıkradaki fiilin belirsiz sayıda kişilere karşı işlenmiş olması halinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur.
- Bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak biçimde radyasyon yayan veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Radyasyon yayılmasına veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine, bir laboratuvar veya tesisin işletilmesi sırasında gerekli dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olan kişi, fiilin bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Radyasyon Yayma Suçunda Ceza İndirimi
Radyasyon yayma suçu, insan sağlığı ve çevre açısından ciddi sonuçları olan bir suçtur. Bu nedenle, radyasyon yayma suçu işleyen kişilere verilecek cezalar genellikle ağır olabilir.
Ancak, bazı durumlarda mahkemeler ceza indirimine gidebilir. Örneğin, suçun işlenmesindeki kusur düzeyi, suçun işlenme şekli ve etkileri gibi faktörler dikkate alınarak ceza miktarı azaltılabilir.
Ceza indirimi, suçun işlenmesine ilişkin tam bir itirafta bulunan veya işlediği suçtan pişmanlık duyan kişilere de uygulanabilir. Bu durumda, mahkemeler kişinin suça olan tutumunu ve suçu tekrar işleme ihtimalini göz önünde bulundurarak cezayı hafifletebilir.
Ancak, radyasyon yayma suçu gibi ciddi bir suçta ceza indirimi her zaman uygulanmaz ve bu durum mahkemenin takdirine bağlıdır. Bu noktada kanunda özel olarak düzenlenen cezada indirim sebebi mevcut değildir. Genel hükümlere göre cezada indirim yapılması mümkün olacaktır.
Radyasyon Yayma Suçunda Cezayı Artıran Haller
Radyasyon yayma suçu, ciddi sonuçları olan bir suçtur ve cezası da buna göre ağırdır. Ayrıca, bazı durumlarda radyasyon yayma suçunun cezasını artıran özel haller de vardır. Bu haller şunlardır:
- Radyasyon yayarak birden fazla kişinin hayatını veya sağlığını tehlikeye atan kişiler, ceza miktarı bakımından daha ağır bir cezaya çarptırılabilirler.
- Radyasyon yayarak çevre kirliliğine sebep olan kişiler, ceza miktarı bakımından daha ağır bir cezaya çarptırılabilirler.
- Radyasyon yayarak kamu sağlığını tehdit eden kişiler, ceza miktarı bakımından daha ağır bir cezaya çarptırılabilirler.
Bu gibi hallerde, radyasyon yayma suçu işleyen kişiler, ceza miktarı bakımından daha ağır bir cezaya çarptırılabilirler. Ancak, her durumda ceza miktarı mahkemenin takdirine bağlıdır ve kanunda özel olarak düzenlenmiş olan ceza artırımı gerektiren bir nitelikli hal bulunmamaktadır.
Radyasyon Yayma Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, mahkeme tarafından, failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. Adli para cezasına çevirme yalnızca kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilecektir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için verilen cezanın 1 yıl veya daha altında bir hapis cezası olması gereklidir. Adli para cezası tek başına veyahut hapis cezası ile birlikte uygulanan bir yaptırım türüdür. Bu sebeple radyasyon yayma suçu adli para cezasına çevrilemez.
Radyasyon Yayma Suçu Zamanaşımı
Zamanaşımı, davanın belli bir süre içerisinde açılması veya açılmış olan bir davanın kanuni olarak belirlenmiş süresi içerisinde sonuçlandırılmaması durumunda davanın düşmesine sebep olan kurumdur. Radyasyon yayma suçunun düzenlendiği TCK madde 172’nin 1 ve 2. fıkrası için dava zamanaşımı süresi 15 yıl iken 3. ve 4. fıkralar için dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Radyasyon Yayma Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
CMK'nın 231. maddesi gereğince, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için, sanığın kişiliği, yaşayışı, iş ve güç durumu, suçun işleniş biçimi, suçun işlenişindeki amaç ve saikler, suçun işlenişindeki öğretiler, sanığın duruşmadaki tutumu, mağdur zararının durumu, kamu yararının gerektirdiği diğer sebeplerin değerlendirilmesi sonucunda, sanığın suç işlemeyeceğine ve toplum için zararlı bir unsur olmadığına kanaat getirilmesi gerekmektedir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildiğinde, mahkeme, sanığa belirli bir süre boyunca suçunu ceza evinde değil toplum içinde çekmesi için zaman verir. Bu süre içinde, sanık yeniden bir suç işlemezse, mahkeme kararı gereği cezasız kalır. Ancak, sanık bu süre içinde yeni bir suç işlerse, tüm cezalar uygulanır.
HAGB kararı sanığa verilen ceza, 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise verilebilir. Bu durumda gerekli olan koşulların da sağlanması halinde verilecek hükmün açıklanmasının 5 yıl süreyle geriye bırakılmasına hükmün açıklanmasının geri bırakılması denir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, 2 yıl ve altındaki hapis cezası hükümlerinin infazını engellemektedir.
Radyasyon yayma suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının süresi nedeniyle, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkün değildir. Ancak 172. Maddenin 3 ve 4 fıkraları açısından HAGB kararı verilebilir.
Radyasyon Yayma Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almamasına ya da aldığı cezada indirim yapılmasına yol açan düzenlemedir. Buna göre fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyarak zararı gidermeye yönelik hareket ederse bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilecektir. Etkin pişmanlık her suç tipinde uygulanabilen bir düzenleme değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulamak mümkün olur. Radyasyon yayma suçu için Türk Ceza Kanunu’nda etkin pişmanlık hükmü düzenlenmemiştir.
Radyasyon Yayma Suçu Şikayet Süresi
Türk Ceza Kanunu'nda yer alan suçlardan bazıları şikayete tabidir. Ancak radyasyon yayma suçu şikayete tabi değildir ve savcılık tarafından kendiliğinden soruşturma başlatılacaktır. Suçtan mağdur olan kişi, yargılama aşamasında şikayetçi olmadığını belirtse bile davaya veya failin cezasına bir etkisi olmayacaktır.
Radyasyon Yayma Suçunda Şikayeten Vazgeçme
Radyasyon yayma suçu TCK'da şikayete tabi suçlar kapsamında yer almamaktadır. Dolayısıyla, suçun işlenmesi durumunda savcılık tarafından resen soruşturma yapılır ve mahkeme tarafından resen kovuşturma yapılır. Bu sebeple mağdurun veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi halinde dava düşmeyecektir.
Radyasyon Yayma Suçunda Uzlaşma
Uzlaştırma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve tarafların uzun dava süreçlerinde hak kaybı yaşamalarını önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Uzlaştırma, soruşturma ve kovuşturma aşamalarına alternatif bir yol sağlar. Bu yöntemde, suç mağduru veya zarar göreni ile fail, uzlaştırma kurumunun atadığı uzlaştırmacı eşliğinde görüşür ve ihtilafı sona erdirir. Radyasyon yayma suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.
Radyasyon Yayma Suçunda Teşebbüs
Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise faaliyeti teşebbüs aşamasında kalmış olur. Organ ve doku ticareti suçu teşebbüse elverişlidir. Organ veya dokuyu almak için vücuda müdahalede bulunmuş ancak, henüz organ veya dokuyu alamadan yakalanmışsa eylem teşebbüs aşamasında kalmıştır.
Radyasyon Yayma Suçunda İştirak
Radyasyon yayma suçu, birden fazla kişi tarafından ortak suç işleme iradesiyle gerçekleştirilirse, bu kişiler suça iştirak etmiş sayılırlar. İştirak, suçun işleniş şekline göre azmettiren, yardım eden, dolaylı fail veya müşterek fail şeklinde olabilir. Cezai sorumluluk, somut olayın özelliklerine göre iştirakin türüne göre belirlenir.
Radyasyon Yayma Suçunda Görevli Mahkeme
Radyasyon yayma suçu için yargılama yapmaya görevli mahkeme suçun düzenlendiği TCK 172. Maddenin 1. veya 2. fıkrası söz konusu ise Ağır Ceza Mahkemesi 3. veya 4. fıkrası söz konusu ise Asliye Ceza Mahkemesidir.
Sık Sorulan Sorular
Radyasyon Yayma Suçu Kaç Yıl?
Radyasyon yayma suçunun temel halinin cezası şu şekildedir:
Bir başkasını, sağlığını bozmak amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak surette, radyasyona tabi tutan kişi, üç yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Radyasyon Yayma Suçu Uzlaşmaya Tabii Mi?
Uzlaştırma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve tarafların uzun dava süreçlerinde hak kaybı yaşamalarını önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Radyasyon yayma suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.
Radyasyon Yayma Suçu Şikayete Bağlı Mıdır?
Türk Ceza Kanunu'nda yer alan suçlardan bazıları şikayete tabidir. Ancak radyasyon yayma suçu şikayete tabi değildir ve savcılık tarafından kendiliğinden soruşturma başlatılacaktır.
