Yıllık Ücretli İzin Hakkı Nedir?
Yıllık ücretli izin hakkı, çalışanların dinlenme ve yenilenme ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kanunlar tarafından güvence altına alınmış bir haktır. İş Kanunu'na göre, bir iş yerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere, bir yıllık çalışma süresini dolduran her çalışan yıllık ücretli izne hak kazanır.
Yıllık Ücretli İzin Hakkı Nasıl Doğar?
Çalışan, bir yıllık çalışma süresini doldurduğunda, yıllık ücretli izne hak kazanır. Bu bir yıllık süre içinde, yıllık izin bakımından çalışılmış sayılan haller dışındaki sebeplerle işçinin çalışmasının kesilmesi halinde, bu süreleri karşılayacak kadar çalışılması gerekir. Yani, işçinin yıl boyunca belirli bir süre çalışamaması durumunda, bu kayıp süreyi telafi edecek şekilde çalışması gerekmektedir.
Çalışanın izin hakkı, her bir yıllık hizmet süresinin dolması ile doğar ve bu iznin, hizmet yılına karşılık gelen bir sonraki yıl içinde kullanılması esastır. Örneğin, 01.04.2010 tarihinde işe giren bir çalışan, 31.03.2011 tarihinde mesai bitiminde izne hak kazanır ve bu izni 01.03.2011 - 01.03.2012 dönemi içinde kullanması gerekmektedir.
İş Kanununa Göre Yıllık Ücretli İzin Nasıl Kullanılır?
Kural olarak yıllık izin süresi bölünemez ancak tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere bölümler halinde kullanılabilir. Bu anlamda işçi en az 10 günlük bir dinlenmeden sonra kalan izinlerini 1,2 gün şeklinde de kullanabilir. Bu durum işyeri koşullarına göre değişiklik sağlayabilmektedir.
İş Kanunu m.57’ye göre “İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir” denilmiştir.
Yıllık İzin Hakkı Hesaplama
Yıllık izin ücreti hesaplama işlemi için öncelikle bir iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olunması. Eğer 1 yıl çalıştıysanız, yıllık izin süreniz 14 gün olacaktır. 5 yıldan fazla 15 yıldan az çalıştıysanız 20 gün, 15 yıl (dahil) ve daha fazla çalıştıysanız en az 26 gün ücretli izin hakkınız olacaktır.
Yıllık Ücretli İzin Hakkı Süreleri
İş Kanunu, çalışanın hizmet süresine göre yıllık ücretli izin sürelerini belirlemiştir:
- Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) çalışmış olanlara 14 gün,
- Beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış olanlara 20 gün,
- On beş yıl (dahil) ve daha fazla çalışmış olanlara 26 gün.
Bu süreler, işverenin takdirine bağlı olarak artırılabilir ancak kanunda belirtilen sürelerden daha kısa olamaz.
Yıllık Ücretli İzin ile Ücretsiz İzin Farkı Nedir?
Ücretli izin, çalışanların belirli bir süre boyunca işten uzak kalarak dinlenmelerine olanak tanıyan ve bu süre zarfında maaşlarını almaya devam ettikleri bir izin türüdür. Ücretsiz izin, çalışanın belirli bir süre boyunca işten uzak kalmasına olanak tanıyan ancak bu süre zarfında herhangi bir ücret almadığı izin türüdür.
Ücretli İzin ve Ücretsiz İzin Arasındaki Temel Farklar
Maaş Ödemesi:
- Ücretli İzin: Çalışan, izin süresi boyunca maaşını tam olarak almaya devam eder.
- Ücretsiz İzin: Çalışan, izin süresi boyunca maaş almaz.
Sosyal Güvenlik ve Diğer Haklar:
- Ücretli İzin: Sosyal güvenlik primleri ve diğer yan haklar ödenmeye devam eder.
- Ücretsiz İzin: Genellikle sosyal güvenlik primleri işveren tarafından ödenmez ve çalışan bu süre zarfında primlerini kendisi ödemek zorunda kalabilir.
Yasal Düzenlemeler:
- Ücretli İzin: Kanunlarla belirlenmiş haklar kapsamında olup, işverenin izni ile kullandırılır.
- Ücretsiz İzin: Çalışan ve işverenin karşılıklı anlaşması ile belirlenir ve zorunlu değildir.
6 Ay Çalışanın Yıllık İzin Hakkı
Yıllık izin, bir çalışanın çalışma süresine göre kullanmaya hak kazandığı izin türüdür. İş Kanunu'nda belirtildiği gibi bir çalışanın yıllık izin hakkına sahip olması için iş yerinde bir yılını doldurması gerekir. Bu sebeple 6 ay çalışan bir işçinin yıllık izin hakkı bulunmamaktadır.
11 Ay Çalışanın Yıllık İzin Hakkı
İş Kanunu'nda belirtildiği gibi bir çalışanın yıllık izin hakkına sahip olması için iş yerinde bir yılını doldurması gerekir. Bu sebeple 11 ay çalışan bir işçinin yıllık izin hakkı bulunmamaktadır.
1 Yıl Çalışanın Yıllık İzin Hakkı
Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) çalışmış olanlara 14 gün yıllık izin hakkı tanınır. Bu süreler, işverenin takdirine bağlı olarak artırılabilir ancak kanunda belirtilen sürelerden daha kısa olamaz.
6 Yıl Çalışanın Yıllık İzin Hakkı
Beş yıldan fazla on beş yıldan az çalışmış olanlara 20 gün yıllık izin hakkı tanınır. Bu süreler, işverenin takdirine bağlı olarak artırılabilir ancak kanunda belirtilen sürelerden daha kısa olamaz.
50 Yaş Üstü Yıllık İzin Hakkı
On beş yıl (dahil) ve daha fazla çalışmış olanlara 26 gün yıllık izin hakkı tanınır. Ancak belirtmek gereki ki kanuna göre yıllık ücretli izin hakkı kazanmasından sonra 50 ve daha yukarı yaştaki işçilerin kaç yıl çalıştığı önemli olmaksızın yıllık ücretli izin hakkı en az 20 gün olarak kullandırılmak zorundadır.