Fikri Ve Sınai Haklar Hukuku Nedir?
Fikri ve sınai mülkiyet hukuku, eser sahibi olan kişinin tüm maddi ve manevi haklarını koruyan bir hukuk dalıdır. Eser sahibinin izni olmadan kullanılması, çoğaltılması, dağıtılması veyahut patent hakkı, lisans gibi birçok konu bu alanda düzenlenmiştir. Bir eserin iktisadi olarak bir değer taşıması ve eser sahibinin emeğini taşıdığı için hukuk alanında korunma altına alınmıştır.
Fikri mülkiyet hakkı, bir kişinin kendisine ait eserini, eseri üzerindeki fikirlerini veya buluşlarını koruma altına alarak kişiye özgü yapması olarak düşünebiliriz. Yani bir kişinin kendi yaratıcılığını kullanarak ortaya çıkardığı müzik, edebiyat, bilim buluşları gibi fikirlerinin bir oluşum aşaması vardır. Bu aşamadan sonra koruma başlar ve hukuki haklar doğar. Bu hak eser sahibine, kısaca İzinsiz kullanılmasını önlemek veyahut kullanılması halinde hukuki yollara başvurma hakkını sağlar diyebiliriz. Burada ki mülkiyet kavramı ise, bir kişinin ortaya çıkardığı fikirleri üzerindeki hak sahipliğidir. Dolayısıyla fikri mülkiyet hakkının konusunu iktisadi değer taşıyan eserler oluşturmaktadır. Fikri mülkiyet hukukunun unsurları telif hakları ve sınai mülkiyet haklarıdır.
Bir eserin meydana gelmesiyle birlikte telif hakkı kendiliğinden doğmaktadır. Bir kişinin eserini kamuya sunmasıyla birlikte de koruma kendiliğinden başlamaktadır. Bildirime veyahut tescile ihtiyaç yoktur.
Sınai mülkiyet haklarında korumanın sağlanması için ise buluşun, tasarımın, markanın tescil ettirilmesi gerekmektedir. Sınai mülkiyet, bir yeniliğin, tasarımın, özgün ürünün; sahibi adına tescil edilmesini sağlayarak ticari hayattaki diğer ürünlerden ayırt edilmesini ve sadece kendisinin kullanım hakkına sahip olmasını sağlayarak ürünü özgünleştirir. Sınai hak kişiye ürünü üretme ve satma hakkına belirli bir süre sahip olmasını sağlamaktadır. Bir ürünün yapısına ve niteliğine göre; farklı bir sınai mülkiyet hakkı verilir.
Fikri Ve Sınai Haklar Hukuku Neleri Kapsar?
Fikri haklar, ilim-edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserlerinden doğan haklar ile bunlara bağlı komşu hakları kapsar. Sınai haklar ise marka, coğrafi işaret ve geleneksel ürün adları, tasarım, patent ve faydalı modeller ve benzer modellere ilişkin hakları ifade eder.
Fikri Ve Sınai Haklar Hukukunun Amacı Nedir?
Fikri ve Sınai Haklar Hukuku, bir eser üzerinde sahip olunabilecek maddi ve manevi hakları koruyan ve bu haklar hususunda yasal düzenlemeler yapan hukuk dalıdır. Eserlerin izinsiz kullanılmasından pazarlanmasına, patent işlemlerinden lisansa kadar birçok konuyu kapsamaktadır.
Sınai Haklar Nedir?
- Marka
- Coğrafi İşaret
- Tasarım
- Patent
- Faydalı Model
Marka Hakkı
Marka, bir ürünü diğer ürünlerden ayırt edilmesini sağlayan şekiller, harfler, kişi adları, sayı gibi her türlü ibare veya işaret diyebilir. Marka tescili sağlandıktan sonra artık o ürünü, diğer mal ve hizmetlerden ayırt eden unsurları değiştirilmeden bir başkası tarafından kullanılmaz. Marka tescili sağlanan bir ürün başkasına devredilebileceği gibi, miras yoluyla geçebilir. Aynı zamanda tescili sağlanmış bir markanın kullanım hakkı lisans konusu olabilir. Marka üzerinde rehin hakkı tesis edilmesi ve teminat olarak gösterilmesi de mümkündür.
● Marka tesciline konu olacak ürünün ayırt edici bir isme sahip olması gerekir
● Marka tescil belgeleri ile ürün 10 yıl koruma altına alınır. 10 yıllık süre bitmeden yeniden uzatma sağlanması mümkündür.
● Markaya tescil başvurusu, Türk Patent Enstitüsü tarafından yapılmaktadır.
Marka Sahibinin Hakları Neler?
Marka sahibinin hakları, sınai mülkiyet kanunda belirlenmiştir. Marka haklarının başvuru yapan kişi üzerine tescil edilmesini sağlar.
Markanın tescili sağlandıktan sonra;
- Markanın bir benzeri başkası tarafından kullanılmaz,
- Markanın hak sahibinden izinsiz piyasaya sokulması, ithalatı veyahut ihracatı
- Hak sahibinden izinsiz reklamlarda kullanılması,
- Tecavüz yoluyla elde edilmiş olduğunu bildiğin bir markayı satışa sunmak, dağıtmak veyahut, ticari amaçla elde tutmak,
- Markanın lisans yoluyla verilen hakları genişletilmesi veya devredilmesi şeklinde
hak sahibinin, sınai mülkiyet hakkı tecavüze uğramış olabilir.
Marka Hakkı Tecavüze Uğrayan Kişi İleri Sürebileceği Talepler
Marka hakkı tecavüze uğrayan kişi, uğramış olduğu bütün zararları talep edebilir. Aynı zamansa bu zarar miktarı belirlenirken de yoksun kaldığı kazanç miktarı ve markanın lisans hakkı verilmiş olsaydı alması gereken bedel miktarı da esas alınmaktadır. Tabi ki hak sahibinin itibarı da zarara uğrayacağı için ayrıca tazminat da isteyebilir. Marka hakkı ihlal edilen kişinin açabileceği davalar için de ayrıca iletişime geçerek bilgi alabilirsiniz.
Patent Hakkı
Buluş sahibinin bulduğu ürünün belli bir süre boyunca üretebilme, kullanma ve satma hakkını korumaktadır. Dolayısıyla patenti alınmış bir ürün sahibinde izinsiz olarak üretilemez ve pazarlanamaz.
Bir Buluşun Patent Hakkı İle Koruma Altına Alınabilmesi İçin Kriterler
- Yenilik
- Tekniğin bilinen durumunun aşılması
- Sanayiye uygulanabilirlik
Bu kriterlere sahip olan buluş sahibi patent hakkı alabilir.
Türk Patent Enstitüsü’ne başvuru ile patent hakkı alınabilir. Patent başvuruları ulusal olabileceği gibi uluslararası da yapılabilir. Patent başvurusu halinde koruma süresi; incelemeli ve incelemesiz olmasına göre farklılık göstermektedir. Patent belgesi için Türk Patent Enstitüsü’ne, incelemeli patent başvurusu yapılmışsa koruma süresi 20 yıldır. İncelemesiz patent başvurusu halinde ise koruma süresi 7 yıldır. Her iki halde de süreler uzatılamaz. Süre sonunda hak kendiliğinden sona erer. Patent sahibi hakkından vazgeçmesi veyahut koruma süreleri boyunca yıllık ücretlerini ödememesi halinde patent hakkı sona erer.
Patent Sahibinin Hakları Nelerdir?
● Patent sahibi kişi, patentini aldığı ürünü üretebileceği gibi, patentini satabilir. Bir kişi çeşitli veri tabanları ile herkese açık belgeleri işletmek veyahut bir teknik bir problemi çözmek istediğinde bulduğu buluşun daha önce patente konu olup olmadığına araştırmalıdır. Çünkü habersiz olarak benzer bir buluş yapılması halinde dahi, buluş daha önce patent ile koruma altına alındığı için buluşu kullanım hakkı olmayacaktır. Kullanması halinde de yaptırımlara tabi olacaktır.
● Patent hakkı sahibi, ürünün başkaları tarafından üretilmesini, satılmasını, kullanılmasını yani ticari amaçlar için kullanılmasını önleyebilir.
● Patentin başkasına devri mümkündür. Hak sahibinin ölümü ile patent hakkı miras yolu ile mirasçılarına geçmektedir. Patentli bir ürün kullanılması için lisans olarak verilebilir. Aynı zamanda rehnedilmesi de mümkündür.
Faydalı Model Hakkı
Faydalı model hakkına konu olacak buluşun tekniğin bilinen durumunu aşması kriteri aranmaksızın sanayinin herhangi bir dalında yenilik meydana getiren buluşlardır. Ancak bu buluşun koruma hakkı elde edebilmesi için aynı zamanda sanayiye de uygulanabilir olması gerekir. Faydalı model daha az maliyetli olarak ürüne koruma sağlamaktadır.
Bir Buluşun Faydalı Model Hakkı İle Koruma Altına Alınması İçin Kriterler
- Yenilik
- Sanayiye uygulanabilirlik.
Patent ve faydalı model arasındaki farkı kriterlerden anlayabiliriz. Faydalı modelde tekniğin bilinen durumunun aşılması kriteri aranmaz. Aynı zamanda koruma süreleri de farklıdır. Faydalı model belgesi, buluş sahibine 10 yıl koruma süresi tanımaktadır. Faydalı model ile elde edilen haklar patent ile elde edilen haklarla aynıdır.
Endüstriyel Tasarım Hakkı
Bir ürünün tamamı veya belirli bir kısmında süslemenin; çizgi, şekil, renk, doku, esneklik gibi unsurlarla herkesin baktığı zaman algılayabileceği bir farklılık içermesidir. Herhangi bir benzeri olmayan yeni ve ayırt edici tasarımları korumaktadır. Endüstriyel tasarım hakkı için ürünün üretilmiş olması gerekmemektedir.
Endüstriyel Tasarım Hakkı İçin Kriterler:
- Yenilik (Tasarımın dünya çapında yenilik içermesi gerekmektedir.)
- Ayırt edici olması (tasarımın diğer tasarımlardan ayırt eden belirgin farklılığı olması)
Bu kriterleri taşıyan tasarımlar için endüstriyel tasarım başvurusu yapılabilir. Endüstriyel tasarım hakkı için başvuru, Türk Patent Enstitüsü’ne yapılır. Tasarımın tescil işleminin gerçekleştirilmesiyle birlikte 5 yıllık koruma süresi elde edilir. Koruma süresi en fazla 25 yıla kadar uzatılabilir.
Tasarımın tescil işlemi gerçekleşmeden de koruma altına alınabilir. O halde de süre 3 yıldır.Tasarım hakkı sahibi izinsiz satış yapılmasını, üretilmesini, piyasa sunulmasını ve kullanılmasını engelleme hakkı elde etmektedir.
İş Sözleşmesi İle Çalışan İşçilerin Tasarımları
İş sözleşmesi çerçevesinde yapılmış olan tasarımların hak sahipliği işverene aittir. İşçi tarafından söz konusu tasarım işverenin iş yerinde, işverenin imkan ve sağladığı kolaylıklardan yararlanarak tasarımın üretilmiş olması gerekmektedir. İşçi bu halde tasarımın değerine ve önemine göre bedel isteyebilir.
Fikir ve Sanat Eserlerinin Korunma Süresi Ne Kadar?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Madde 27 – (5/12/1951 tarih ve 5846 sayılı Kanunun hükmüdür.) Koruma süresi eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 50 yıldevam eder. Sahibinin ölümünden sonra alenileşen eserlerde koruma süresi, ölüm tarihinden sonra 50 yıldır.
Coğrafi İşaretin Korunması Hakkı
Bir coğrafi bölgenin, yörenin kendisine has özellikleriyle oluşmuş belirgin bir niteliği, ünü veyahut bulunduğu yer, bölge, ülke ile özdeşlemiş olan ürünü gösteren ayırt edici işaretlerdir. Coğrafi işaretler 2’ye ayrılmaktadır:
- Menşe Adı: Ürün, ait olduğu coğrafi bölgesinden başka bir yerde üretilemez.
- Mahreç İşareti: söz konusu ürünün üretilmesi, işlenmesi gibi işlemlerinden en az bir tanesi, belirlenmiş olan başka bir coğrafi alanda gerçekleşmesi gerekir.
Coğrafi işaretin tescili ile o yöredeki üretim yapan kişilerin, öncelikli olarak bu korumadan yararlanmasını sağlamaktadır. Dolayısıyla ürünün kalitesinin korunması ve tüketiciye bu kalitenin garanti edilmesini sağlamaktadır.
Fikir Ve Sanat Eserleri Nedir?
Eser sahibi : Eser, kanunda tanımlanan eserlerden bir olması suretiyle; sahibine ait hususiyetleri ve nitelikleri yani ona ait özellikleri taşımasıdır.
Eser Tanımı Kanunda Nelerdir?
- İlim Ve Edebiyat Eserleri: Dil ve yazı ile ifade edilen eserler, bilgisayar programları, yazılı koreografi eserleri veyahut sözsüz sahne eserleri, estetik değeri olmayan; teknik fotoğraf ve resim, kroki, plan, harita, mimarlık maketleri.
- Güzel Sanat Eserleri: Estetik değer sahip; yağlıboya veya suluboya tablolar, resim ve desenler, pastel, gravür ve güzel yazılar ile birlikte tezhip çalışmaları. Eğer eser, estetik değere sahip olarak değerlendirilemiyorsa ilim ve edebiyat eseri sayılarak koruma sağlanabilir.
- Sinema Eserleri: Estetik değere sahip; öğretici, ilmi, veyahut teknik bir özellikte olan mekanik veya benzer araçlarla gösterilebilen sesli, sessiz, hareketli görüntülerdir.
- Musiki eserler: Sözlü veya sözsüz besteler musiki eser sayılmaktadır. Musiki eser sayılabilmesi için eserin, sahibinin kendi fikir emeğini taşıması yeterlidir.
Eser Sahibinin Hakları Nelerdir?
Eser sahibine ait özellikleri ve kanunda sayılmış olan eserlerden birine girmiş olmasıyla birlikte sahibine 2 türlü hak sağlamaktadır:
- Mali Hak: Eser sahibine eseri üzerindeki ekonomik hak ve yetkileri tanımaktadır. İşleme, çoğaltma, yayma, temsil ve umuma iletim hakkı ve dolayısıyla eserin satış bedelinden pay isteme hakkı mali haklar olarak sayılmaktadır. Mali haklar, eser sahibinin ölümüyle beraber mirasçılarına geçmektedir.
- Manevi Hak: Eser sahibine ekonomik olmayan yetkileri tanımaktadır. Bu yetkiler: umuma arz adı, eser sahibinin adını belirtme yetkisi, eserden değişiklik yapılmasını engelleme yetkisi ve eseri geçici olarak alma yetkisi olarak 4 şekilde belirlenmiştir. Eser sahibinin ölümüyle beraber manevi haklar mirasçılarına intikal etmez. Manevi hak eser sahibine sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğu için tasarruf konusu olamayacağı gibi mirasçılar da sadece kullanma hakkı elde edebilirler.
Eser sahibinin mali ve manevi hakları tecavüze uğrarsa dava açma hakkına sahiptir. Bu davalar için iletişime geçerek bilgi alabilirsiniz.
Fikir Ve Sanat Eserlerinin Korunma Süresi Ne Kadar?
Fikir ve sanat eserlerinin korunma süresi eser sahibinin hayatı boyunca devam eder ve ölümünden itibaren 70 yıl daha sürmektedir. Eser sahibinin ölümüyle birlikte eser alenileşmişse koruma; sahibinin ölümünden itibaren 70 yıl daha korunur. Korunma süresi bittikten sonra eserin mali haklarından herkesin faydalanması söz konusu olmaktadır.
Fikir ve sanat eserlerinin korunması için tescil yaptırılmasına gerek yoktur. Ancak kayıt ve tescille birlikte davada ispat kolaylığı açısından yapılması faydalıdır. Eser sahibi Kültür ve Turizm Bakanlığına Kayıt ve Tescil İçin başvuruda bulunabilir.
Fikri Mülkiyet Davalarına Hangi Mahkeme Bakar?
Kanunda öngörülen davalarda görevli mahkeme, fikri ve sınai haklar mahkemesi ile fikri ve sınai haklar ceza mahkemesidir.
Fikri Ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi Hangi Davalara Bakar?
Fikri ve sınai mülkiyet hakları nedir sorusuna cevaben FSEK ve SMK ile düzenlenen davaların konusunu oluşturur diyebiliriz. Fikri ve Sınai haklar, Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemeleri görev alanına girmektedir denilebilir. FSEK ile eserden kaynaklanan maddi ve manevi haklar düzenlenmiştir. SMK ile marka, coğrafi işaret, tasarım, patent, faydalı model ve geleneksel ürün adlarından kaynaklanan haklar düzenlenmiştir.
Fikri Ve Sınai Haklar Avukatı Nedir?
Fikri ve sınai haklar avukatı ; Fikri ve sınai mülkiyet hukukundan doğan uyuşmazlıklarda hangi davayı açarak hakkınızı koruyabileceğiniz veyahut eseriniz, buluşunuz hakkında hangi haklara sahip olduğunuz konusunda size hukuki danışmanlık vererek yol gösterecektir. Bununla birlikte fikri ve sınai haklar avukatı marka, tasarım, patent, tescil işlemlerini veyahut Türk Patent Enstitüsü kararlarına iptal davasını açma veyahut lisans sözleşmesi gibi konuya ait bütün uyuşmazlıkların çözümü hakkında danışmanlık vermektedir.
Fikri Mülkiyet Avukatı Vekalet Ücreti Ne Kadar?
Fikri mülkiyet hukuku davaları uzmanlık ve deneyim gerektiren bir alandır. Fikri mülkiyet hukuku davalarına bakacak olan Fikri mülkiyet avukatının vekalet ücreti, en alt sınır olarak Türkiye Barolar Birliği tarafından her yıl güncellenmekte olan “Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi” uyarınca düzenlenmektedir. Davaya bakacak olan avukatın vekalet ücreti tarifede belirtilen ücretlerin altında olamaz. Burada belirlenecek olan ücretler her Fikri mülkiyet hukuku davaları için aynı olmayacaktır. Davanın süresi, somut olayın özelliklerine göre açılacak dava türüne göre değişebilmektedir. Bu nedenle de davanın niteliği, süresi avukatlık ücretinin belirlenmesinde değişkenlik gösterebilir.
Fikri Mülkiyet Avukatımızın Sunduğu Hukuki Hizmetler
- Haksız rekabet davaları
- Marka tescil işlemleri.
- Marka, patent, tasarım ve telif hakkına tecavüzün tespiti ve bu hakların korunması
- Ticari sırların korunması
- Lisans sözleşmelerinin hazırlanması
- Türk Patent Enstitüsü kararlarının iptali davası
