İstanbul Barosu'na kayıtlı olan Avukat Mehmet Genç, mezun olduğu tarihten bu yana avukatlık mesleğini aralıksız olarak sürdürmektedir. İstanbul Barosu bünyesinde kurduğu avukatlık bürosuyla Ceza Hukuku, Miras Hukuku, Gayrimenkul Hukuku, Bilişim Hukuku başta olmak üzere birçok hukuk alanında avukatlık faaliyeti göstermektedir.
Devamını Oku
Kademe ve derece, kamu personelinin özlük haklarını etkileyen iki ayrı kavramdır. Derece, memurun eğitim durumu ve hizmet süresi gibi kriterlere göre belirlenen kariyer basamağını ifade ederken; kademe, aynı derece içindeki yatay ilerlemeyi gösterir. Örneğin, 9/1 ifadesinde "9" dereceyi, "1" ise kademeyi belirtir. Memur her yıl başarılı hizmet gösterdiğinde bir kademe ilerler; derece ilerlemesi ise genellikle üç yılda bir ve belirli şartların sağlanmasıyla gerçekleşir. Kademe maaşı doğrudan etkilerken, derece daha çok unvan, görev yeri ve terfi gibi konularda belirleyicidir. Bu iki kavram birbiriyle bağlantılı olsa da farklı anlam ve işlevlere sahiptir.
Derece, kamu görevlisinin bulunduğu görev sınıfı içinde yer aldığı hiyerarşik seviyeyle ilgilidir. Memurun eğitim durumu ve kamudaki toplam hizmet süresine göre belirlenir ve kariyer basamaklarının dikey ilerleyişini ifade eder. Örneğin, lisans mezunu bir memur 9. dereceden başlarken, hizmet süresi arttıkça 8, 7, 6 gibi daha üst derecelere yükselebilir. Derece, sadece maaşı değil; terfi, görev yeri, yetki ve sorumluluk gibi birçok özlük hakkını da etkiler.
Kademe, memurun aynı derece içinde bulunduğu basamaklardan biridir ve kamu görevlisinin hizmet süresi boyunca gösterdiği başarıya bağlı olarak her yıl ilerleyebilir. Kademe ilerlemesi şartları, memurun sicilinin olumlu olması, disiplin cezası almamış olması ve o yıl içinde yeterli süreyle görev yapmış olmasıdır.
657 sayılı kanun kademe düzenlemesi, devlet memurlarının hizmet sürelerine göre kademe ilerlemesini nasıl yapacaklarını ve hangi şartlarla bu haktan yararlanabileceklerini belirler. Kanunun 64. maddesine göre, memurların kademe ilerlemesi yapabilmesi için bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmış olması, olumlu sicil alması ve herhangi bir disiplin cezası almamış olması gerekir. Ayrıca kanun, istisnai durumlarda ödül veya başarı nedeniyle memura kademe ilerlemesi mükafatı verilebileceğini de düzenler.
Bu çerçevede 657 sayılı kanun, kademe uygulamasını kamu personel rejiminin temel taşlarından biri olarak tanımlar.
Madde Özeti:
Memurun, bulunduğu kademede en az bir yıl çalışmış olması, olumlu sicil alması ve disiplin cezası almamış olması şartıyla kademe ilerlemesi yapılır.
Yorum:
Bu madde, kademe ilerlemesini otomatik bir hak gibi gösterse de, bazı şartlara bağlayarak memurun performansını ve disiplinini teşvik etmektedir. Özellikle olumlu sicil ve disiplin cezası almamış olmak gibi kriterler, memurun görevine olan ciddiyetini korumayı hedefler. Aynı zamanda kademe ilerlemesi her yıl yapılabilecek olsa da, bu şartlardan biri eksikse memur bu haktan mahrum kalabilir.
Madde Özeti:
Uyarma, kınama gibi hafif disiplin cezaları dışında kalan cezalar, kademe ilerlemesini 1 ila 3 yıl arasında durdurabilir.
Yorum:
Bu düzenleme, memurun disiplin suçu işlemesi halinde kariyer basamaklarında ilerleyişini ciddi biçimde sınırlar. Bu da memurlar için hem mali hem de mesleki anlamda bir yaptırım niteliği taşır. Özellikle devletin kamu disiplinini koruma amacı bu maddeyle doğrudan desteklenir.
Madde Özeti:
Görevinde üstün başarı gösteren ve olumlu sicil alan memura, yılda en fazla bir defaya mahsus olmak üzere, kademe ilerlemesi mükafatı verilebilir.
Yorum:
Bu madde, kademe sistemine sadece ceza değil, ödül mekanizması da getirerek memurların motivasyonunu artırmayı amaçlamaktadır. Üstün hizmet ve başarıya dayalı ödüllendirme, liyakatin teşviki açısından olumlu bir uygulamadır. Ancak uygulamada mükafat kademe ilerlemesi verilmesinin çok sınırlı olduğu da eleştirilmektedir.
Kademe ilerlemesi, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun genel hükümleri doğrultusunda yürütülse de, uygulamada esas alınan detaylar çeşitli personel yönetmelikleri ile belirlenir. Örneğin, Devlet Memurları Sicil Yönetmeliği, memurun kademe ilerlemesi alabilmesi için gereken olumlu sicil şartının nasıl değerlendirileceğini açıklar. Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Yönetmeliği ise, hangi disiplin cezalarının kademe ilerlemesini engelleyeceğini netleştirir. Ayrıca her kurumun kendi özel personel
yönetmelikleri çerçevesinde kademe ilerlemesi başvurularının ne zaman ve nasıl yapılacağı, hangi belgelerin gerektiği gibi uygulama ayrıntıları da düzenlenmiştir. Bu yönetmelikler, kanunda yer alan genel kuralların sahada eşit ve şeffaf biçimde uygulanmasını sağlamak için rehber niteliğindedir.
Kademe ilerlemesi yapılabilmesi için memurun görevinde en az bir yıl çalışmış, disiplin cezası almamış ve olumlu sicil almış olması gerekir. Bu şartlar sağlandığında kademe ilerlemesi otomatik olarak uygulanır. Ağır disiplin cezaları ise ilerlemeyi durdurabilir.
Kademe, memurun hizmet süresiyle ilerleme kaydettiği bir sistemdir. Bu ilerlemenin gerçekleşebilmesi için memurun bulunduğu kademede en az bir yıl görev yapması, disiplin cezası almamış olması ve olumlu performans göstermesi gerekir. Hizmet süresiyle ilerleme, aynı zamanda memurun sicil durumu ve görevdeki başarısıyla da doğrudan ilişkilidir.
Kademe ilerlemesi için memurun, ilerlemenin değerlendirileceği yıl içinde herhangi bir disiplin cezası almamış olması gerekir. Uyarma ve kınama dışındaki cezalar, kademe ilerlemesini 1 ila 3 yıl durdurabilir. Bu koşul, kamu disiplininin korunmasını amaçlar.
Memurlar, aynı derecenin son kademesine geldikten sonra, 3 yıl fiilen çalışmak ve kademe ilerlemesi şartlarını taşımak kaydıyla bir üst dereceye yükselir. Bu kurala göre derece ilerlemesi, hizmet süresine bağlı olarak 3 yılda bir otomatik şekilde uygulanır. Ancak disiplin cezası, sicil durumu veya görev süresindeki kesintiler bu süreci etkileyebilir.
Derece artışı yapılabilmesi için memurun, bulunduğu derecenin son kademesinde en az 3 yıl hizmet süresi bulunmalı ve bu süre zarfında kademe ilerlemesi için gerekli sicil puanını almış olması gerekir. Yani derece artışı, sadece süreye değil, aynı zamanda olumlu performans ve disiplin durumuna da bağlıdır.
Kademe ve derece ilerlemesi normal şartlarda belirli süre ve sicil koşullarına bağlıdır; ancak bazı istisnai haller bu süreci hızlandırabilir. Örneğin, üstün başarı belgesi, öğrenim durumu (yüksek lisans, doktora) veya ödüllendirme gibi durumlarda memura kademe/derece atlatılarak erken terfi imkânı tanınabilir. Ayrıca, görevde yükselme ve unvan değişikliği sınavları sonucunda da memur daha üst görevlere geçerek derece kazanabilir.
Kademe ve derece arttıkça memurun maaşı da artar. Bu artış, hizmet süresi ve görevdeki ilerlemeye bağlı olarak düzenli şekilde gerçekleşir. Özellikle derece yükseldikçe temel maaş katsayısı da yükseldiğinden, memur derece maaş farkı belirgin hâle gelir. Aynı unvanda çalışan iki memur arasında derece ve kademe farkı varsa, maaşlarında da farklılık oluşur.
Kademe ve derece ilerlemesi, memurun maaşını doğrudan etkiler. Derece yükseldikçe memurun maaş katsayısı artar, kademe ilerledikçe ise aynı derecede maaşta kademeli artış olur. Bu nedenle, hizmet süresi uzun ve derece/kademesi yüksek olan memurlar, aynı unvanda çalışanlara göre daha yüksek maaş alır.
Kademe ve derece ilerlemeleri, memurun emekli maaşı ve ikramiyesi üzerinde doğrudan etkilidir. Daha yüksek derece ve kademeye ulaşan memurun hem emekli maaş katsayısı artar hem de emeklilikte ödenecek ikramiye tutarı yükselir. Bu nedenle memuriyet süresince yapılan her ilerleme, emeklilik haklarını da olumlu yönde etkiler.
Kademe ilerlemesi, memurun disiplin cezası alması durumunda 1 ila 3 yıl süreyle dondurulabilir. Bu durumda memur, ilgili süre boyunca maaş artışı ve kariyer ilerlemesinden yararlanamaz. Kademe durdurma cezası, memurun siciline işlenir ve ileride görevde yükselme gibi haklarını da olumsuz etkileyebilir. Hukuka aykırı bir işlem olduğunu düşünen memur, bu cezaya karşı idari yargıya başvurarak iptal davası açabilir.
Memur, göreviyle ilgili olarak ciddi bir disiplin suçu işlediğinde, hakkında kademe durdurma cezası uygulanabilir. Bu ceza, memurun bir üst kademeye ilerlemesini 1 ila 3 yıl süreyle engeller. Kademe durdurma cezası hem maaş artışını durdurur hem de memurun siciline işlenerek kariyerini olumsuz etkiler. Ceza hukuka aykırıysa, memur idare mahkemesinde iptal davası açabilir.
Memura verilen disiplin cezaları, örneğin kademe durdurma cezası, hukuka aykırı görülüyorsa, memur bu işleme karşı 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açabilir. Dava açmadan önce, isteğe bağlı olarak aynı süre içinde ilgili kuruma itiraz ya da idari başvuru yapılabilir