Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Nedir?
Kültür ve tabiat varlıklarımız, ülkemizin ortak mirasıdır ve korunmaya muhtaçtır. Bu nedenle, yurt dışına çıkarılması suç sayılmaktadır. Buna sebep olan birçok etken vardır, ancak suçun bir şekilde önlenmesi gerekmektedir. Yurt dışına çıkarılan kültür ve tabiat varlıkları, tarihin bir parçasını kaybetme riski taşır. Kendi milletimize ve dünya kültürüne karşı sorumluluğumuzun bilincinde olarak, varlıklarımızın korunması gerekmektedir. Kültür ve tabiat varlıklarının yurt dışına çıkarılmasının önüne geçmek için ülkemizde de yasal düzenlemeler yapılmıştır. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile bu alanlara yönelik tüm düzenlemeler belirlenmiş ve suçun cezai yaptırımları belirlenmiştir.
Kültür ve tabiat varlıkları, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 65 ila 72. maddeleri arasında yer alan hükümlerle koruma altına alınmıştır. Bu kanun hükmüne göre, kültür ve tabiat varlıklarının yurtdışına çıkarılması "kültür ve tarihi eser kaçakçılığı suçu" olarak kabul edilmekte ve 2863 sayılı kanunun 67 ve devamındaki maddeleriyle cezalandırılmaktadır.
Kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili olarak bildirim yükümlülüğüne aykırı hareket eden ve bunun için geçerli bir mazereti olmayan kişiler, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilirler. Ayrıca, bildirimi yapılmamış olan kültür ve tabiat varlığını satışa çıkaran, satan, devreden, satın alan veya kabul eden kişiler, bu eylemlerinden dolayı iki ila beş yıl arasında hapis cezasına çarptırılabilirler. Bu eylemler ayrıca beş bin güne kadar adli para cezasıyla da cezalandırılabilir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunun Unsurları
“Tarihi, sanat veya bilim açısından taşıdığı değer nedeniyle milli kültür varlıkları, doğal sit alanları, florası ve faunası, madenler, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tescil edilen eserler, milli parklar, arkeolojik kazı alanları, müze ve ören yerleri gibi kültür ve tabiat varlıklarının yurt dışına çıkarılması veya çıkarılmak üzere satılması, teşebbüsü ve yardımı suçtur.”
Yurt dışına çıkarılması suçunu işleyen kişilerin amacı, kültür ve tabiat varlıklarımızı yurtdışına pazarlama, haksız kazanç elde etme veya çeşitli çıkarlar sağlamaktır. Ancak bu davranışlar, Türk halkına, mirasına ve geleceğine karşı bir tehdittir.
Kültür Varlıkları
- Mimarlık yapıtları
- Kitaplar, yazıtlar ve belgeler
- Sanat eserleri ve objeleri
- Hazineler ve antika eşyaları
Tabiat Varlıkları
- Flora ve faunanın canlı türleri
- Coğrafi alanlar ve doğal varlıklar
- Madenler ve yatakları
Kültür ve tabiat varlıklarımız, Türkiye'nin tarih ve doğal güzelliklerinin önemli bir parçasıdır. Türk halkının bu varlıkları koruması ve gelecek nesillere aktarması gerekmektedir.
Kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması, genellikle kaçakçılık yöntemleriyle gerçekleştirilir. Bu faaliyetler, sıkı gümrük kontrollerine rağmen, bazen tespit edilemez. Ancak birçok uluslararası anlaşma, yurt dışına çıkarılma planlarına karşı bir önlem olarak tasarlanmıştır.
Kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması suçu, üç unsurdan oluşur: Birinci unsur, kültür veya tabiat varlıklarının varlığıdır. İkinci unsur, yurt dışına çıkarma eylemidir. Üçüncü unsur ise kişinin suçtan yararlanması, suça yardım etmesi veya suçu tasarlamasıdır.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunun Cezası
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması Kanunu’nun 68. Maddesinde kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması suçu düzenlenmiştir. Buna göre:
- Kültür ve tabiat varlıklarını bu Kanuna aykırı olarak yurt dışına çıkaran kişi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, mahkeme tarafından, failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. Adli para cezasına çevirme yalnızca kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilecektir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için verilen cezanın 1 yıl veya daha altında bir hapis cezası olması gereklidir. Adli para cezası tek başına veyahut hapis cezası ile birlikte uygulanan bir yaptırım türüdür. Kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Zamanaşımı
Zamanaşımı, davanın belli bir süre içerisinde açılması veya açılmış olan bir davanın kanuni olarak belirlenmiş süresi içerisinde sonuçlandırılmaması durumunda davanın düşmesine sebep olan kurumdur. Olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suç, bu zamanaşımı süreleri içerisinde her zaman soruşturulabilir, bu zamanaşımı süreleri geçtikten sonra soruşturma yapılamaz.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
CMK'nın 231. maddesi gereğince, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için, sanığın kişiliği, yaşayışı, iş ve güç durumu, suçun işleniş biçimi, suçun işlenişindeki amaç ve saikler, suçun işlenişindeki öğretiler, sanığın duruşmadaki tutumu, mağdur zararının durumu, kamu yararının gerektirdiği diğer sebeplerin değerlendirilmesi sonucunda, sanığın suç işlemeyeceğine ve toplum için zararlı bir unsur olmadığına kanaat getirilmesi gerekmektedir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildiğinde, mahkeme, sanığa belirli bir süre boyunca suçunu ceza evinde değil toplum içinde çekmesi için zaman verir. Bu süre içinde, sanık yeniden bir suç işlemezse, mahkeme kararı gereği cezasız kalır. Ancak, sanık bu süre içinde yeni bir suç işlerse, tüm cezalar uygulanır.
HAGB kararı sanığa verilen ceza, 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise verilebilir. Bu durumda gerekli olan koşulların da sağlanması halinde verilecek hükmün açıklanmasının 5 yıl süreyle geriye bırakılmasına hükmün açıklanmasının geri bırakılması denir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, 2 yıl ve altındaki hapis cezası hükümlerinin infazını engellemektedir. Kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkün değildir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almamasına ya da aldığı cezada indirim yapılmasına yol açan düzenlemedir. Buna göre fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyarak zararı gidermeye yönelik hareket ederse bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilecektir. Etkin pişmanlık her suç tipinde uygulanabilen bir düzenleme değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulamak mümkün sini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Şikayet Süresi
Tarihi öneme sahip taşınmaz veya taşınabilir eserleri keşfeden bireyler, bu eserleri ihbar etme yükümlülüğü taşımaktadır. Özel mülkiyet dahi olsa, arazisinde tarihi bir eser bulan arazi sahibi, bu eseri bulduğu tarihten itibaren 3 gün içinde ilgili kaymakamlığa, valiliğe veya müze müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür. Bilerek ve mazeretsiz bir şekilde ihbar yükümlülüğüne uymayan kişilere 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilebilir. Bildirimi yapılmamış olan tarihi eserlerin ticaretini yapanlara ise 2 ila 5 yıl arasında hapis cezası ve ayrıca 5000 TL'ye kadar adli para cezası verilir. Bu ceza, yalnızca kültür ve tabiat varlıklarının ticaretini yapanlara yönelik olarak uygulanır ve bildirim yükümlülüğünün ihlali nedeniyle verilmez.
Bazı kültür ve tabiat varlıklarının ticareti ise tamamen yasaktır. Yasaklanmış olan bir tarihi eserin izinsiz ticaretini yapanlara ise 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası verilir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunda Uzlaşma
Uzlaştırma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve tarafların uzun dava süreçlerinde hak kaybı yaşamalarını önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Uzlaştırma, soruşturma ve kovuşturma aşamalarına alternatif bir yol sağlar. Bu yöntemde, suç mağduru veya zarar göreni ile fail, uzlaştırma kurumunun atadığı uzlaştırmacı eşliğinde görüşür ve ihtilafı sona erdirir. Kıymetli evrakta sahtecilik suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunda Teşebbüs
Kültür ve tabiat varlıklarını yurt dışına çıkarmak amacıyla eylemlerde bulunan kişinin, engelleyici nedenler yüzünden iradesi dışında başarılı olamaması durumunda, suç teşebbüs aşamasında kalmış olacaktır. Eğer kişi, yurt içinde seyahat ederken kültür ve tabiat varlıklarıyla birlikte yakalanmışsa, henüz yurt dışına kaçırmaya yönelik eylemlere başlamamış olduğundan, 68. maddeye dayalı suç değil, eylemin doğası gereği 67. veya 70. maddede yer alan suçların oluşup oluşmadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunda İştirak
Kültür ve tabiat varlıklarının kaçakçılığı suçu iştirak bakımından bir özellik göstermez. Genel hükümler çerçevesinde hareket etm
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçunda Görevli Mahkeme
Kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması suçu için yargılama yapmakla görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
Sık Sorulan Sorular
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Nedir?
Kültür ve tabiat varlıkları, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 65 ila 72. maddeleri arasında yer alan hükümlerle koruma altına alınmıştır. Bu kanun hükmüne göre, kültür ve tabiat varlıklarının yurtdışına çıkarılması "kültür ve tarihi eser kaçakçılığı suçu" olarak kabul edilmekte ve 2863 sayılı kanunun 67 ve devamındaki maddeleriyle cezalandırılmaktadır.
Kültür ve tabiat varlıklarıyla ilgili olarak bildirim yükümlülüğüne aykırı hareket eden ve bunun için geçerli bir mazereti olmayan kişiler, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilirler. Ayrıca, bildirimi yapılmamış olan kültür ve tabiat varlığını satışa çıkaran, satan, devreden, satın alan veya kabul eden kişiler, bu eylemlerinden dolayı iki ila beş yıl arasında hapis cezasına çarptırılabilirler. Bu eylemler ayrıca beş bin güne kadar adli para cezasıyla da cezalandırılabilir.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Kaç Yıl?
Kültür ve tabiat varlıklarını bu Kanuna aykırı olarak yurt dışına çıkaran kişi, beş yıldan on iki yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Kültür ve Tabiat Varlıklarının Yurt Dışına Çıkarılması Suçu Uzlaşmaya Tabii Mi?
Uzlaştırma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve tarafların uzun dava süreçlerinde hak kaybı yaşamalarını önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Kültür ve tabiat varlıklarımızın yurt dışına çıkarılması suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.
Yargıtay Kararları
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 17/11/2014 tarih, 2013/26129 E. ve 2014/22932 K. Sayılı kararında;
“…her ne kadar sanık hakkında “kültür varlığı ticareti” suçundan dava açılmış ise de, sanığın verdiği ifadelerde, davaya konu eserleri 4-5 yıl önce, tarlada çalışırken bulduğunu ve o tarihten itibaren de evinde muhafaza ettiğini, ticaret amacıyla bulundurmadığını beyan ettiği, tüm dosya kapsamından davaya konu eserlerin sanık tarafından ticari maksatla satın alındığına, kabul edildiğine ve satışa arz edildiğine dair dosyada somut ve kesin bir delil bulunmadığı, bu bakımdan sanığın eyleminin 2863 sayılı Kanunun 67/1. maddesinde düzenlenen “bildirim yükümlülüğüne aykırılık” suçunu oluşturacağı gözetilmeyerek; sanık hakkında yazılı şekilde karar verilmesini” bozmuştur.
Yargıtay 12. Ceza Dairesi 24/10/2014 tarih, 2014/7590 E. ve 2014/20865 K. Sayılı kararında;
“…sanık Celal'in aşamalarda değişmeyen savunmasında, ele geçirilen eserleri 1 ay kadar öncesinde Ürgüp'e ziyaret amaçlı gittiğinde, yol kenarında antika eser satışı yapan tanımadığı bir şahıstan satın aldığına, sanık Mükayil'in de, 3-4 ay kadar önce amele pazarında açık kimlik ve adres bilgilerini bilmediği bir seyyar satıcıdan satın aldığına ilişkin aksi ispatlanamayan savunmaları karşısında, sanıkların ticari amaçla satın aldıklarına dair delil ve bu yönde bir iddianın bulunmaması nedeniyle eylemlerin 2863 sayılı Kanunun 70. maddesine temas eden “kültür varlığı bulundurma” suçunu oluşturacağının gözetilmemesi,” sebebiyle kararı bozmuştur.
