Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Nedir? (TCK 158-1/f)
Teknoloji çağında yaşarken, suçun yüzü değişiyor ve dijitalleşiyor. İnternet, insanların hayatlarını kolaylaştırmakla kalmakta ancak aynı zamanda dolandırıcılar için de verimli bir alan haline gelmektedir.
Bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu, Türk Ceza Kanunu'nun 158/1-f maddesinde tanımlanan bir tür nitelikli dolandırıcılık suçudur. Bu suç, bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılmasıyla gerçekleşir. Sosyal medya platformları, e-posta iletişimi ve farklı internet siteleri, dolandırıcıların kurbanlarını tuzağa düşürmek için kullandığı araçlardır.
İnternet dolandırıcılığı, çeşitli yöntemler ve platformlar aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Sosyal medya devleri olan Instagram, Facebook, Twitter gibi platformlar, dolandırıcıların hedefindedir. Sahte hesaplar aracılığıyla kurulan iletişimler, kullanıcıları yanıltarak dolandırıcılık işlemlerine kapı aralamaktadır. Aynı şekilde, sahte e-postalar yoluyla gönderilen mesajlar da oldukça yaygın bir dolandırıcılık yöntemidir. Özellikle bankacılık işlemleri sırasında, sahte e-postalar aracılığıyla kişisel bilgilerin ele geçirilmesi girişimleri sıkça yaşanır. Büyük alışveriş siteleri olarak bilinen platformlar da dolandırıcılık girişimlerine maruz kalmaktadır. Trendyol, sahibinden.com gibi siteler üzerinden yapılan sahte ilanlar veya yanıltıcı ödeme talepleri, masum kullanıcıları mağdur edebilir.
Bilişim yoluyla internet dolandırıcılığı, herkesin dikkat etmesi gereken bir konudur. İnternet üzerinde dolaşırken dikkatli olmak, güvenilir kaynaklardan bilgi almak ve şüpheli durumlarda yetkililere başvurmak, dolandırıcılık girişimlerine karşı en etkili önlemlerdir. Teknolojinin getirdiği kolaylıklardan yararlanırken, dikkatli olmak ve bilinçli davranmak, internet dolandırıcılığı riskini minimize etmede önemli bir adımdır.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunun Unsurları
Bilişim sistemi, sadece bilgisayar ve internetle sınırlı değildir. Bunun yerine, bilgi toplama, işleme, depolama ve iletim süreçlerinde kullanılan tüm teknolojileri içerir. Bu tanım, bilişim yoluyla dolandırıcılık suçunun kapsamını genişletir ve suçun çeşitli şekillerde işlenebileceğini gösterir.
Bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu işlenirken, mağdurun bilişim sistemine güvenerek hareket etmesi esastır. Bu, mağdurun faille yüz yüze gelmeden bilişim sistemi aracılığıyla iletişim kurması anlamına gelir. Örneğin, bir alışveriş sitesi üzerinden cep telefonu satın alırken, sahte bir ilanla aldatılan kişi, dolandırıcılık suçunu işleyen kişiyle yüz yüze gelmeden iletişim kurar. Bu, TCK m.158/1-f uyarınca nitelikli dolandırıcılık suçunu oluşturur.
Sosyal medya, dolandırıcılar için verimli bir alan haline gelmiştir. Instagram, Facebook, Twitter gibi platformlar üzerinden yapılan dolandırıcılık faaliyetleri de bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu kapsamında değerlendirilir. Bu platformlar, kullanıcıların güvenini kötüye kullanarak dolandırıcılık yapmak için kullanılır. Bilişim yoluyla işlenen nitelikli dolandırıcılık suçunun oluşabilmesi için belirli unsurların bir arada bulunması gereklidir. Bunlar; failin hileli davranışlar yapması, bu hileli davranışların mağduru aldatmaya yönelik olması ve hileli davranışlar sonucunda mağdurun veya başkasının aleyhine, failin kendisi veya başkası lehine haksız bir yarar sağlamasıdır. Dolayısıyla, bu unsurların bir araya gelmesiyle suçun işlendiğine hükmedilebilir.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunun Cezası
Türk Ceza Kanunu’nun 158/1/f. Maddesine göre suçun cezası şu şekildedir:
1) Dolandırıcılık suçunun;
f) Bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, mahkeme tarafından, failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. Adli para cezasına çevirme yalnızca kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilecektir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için verilen cezanın 1 yıl veya daha altında bir hapis cezası olması gereklidir. Adli para cezası tek başına veyahut hapis cezası ile birlikte uygulanan bir yaptırım türüdür. İnternet ve sosyal medya üzerinden bilişim araçları kullanılarak yapılan dolandırıcılık suçunda hükmedilen hapis cezası 1 yıl veya altında olduğunda adli para cezasına çevrilebilir.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Zamanaşımı
Zamanaşımı, davanın belli bir süre içerisinde açılması veya açılmış olan bir davanın kanuni olarak belirlenmiş süresi içerisinde sonuçlandırılmaması durumunda davanın düşmesine sebep olan kurumdur. İnternetten bilişim yoluyla nitelikli dolandırıcılık suçu (sosyal medya dolandırıcılığı dahil) olağan dava zamanaşımı süresi 15 yıldır.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, mahkemenin suçlu bulduğu kişi hakkında verdiği cezanın belirli bir süre için uygulanmaması yönünde alınan kararıdır. Bu süre içinde kişi, belirli koşulları yerine getirirse, mahkeme kararı sonucunda cezalandırılmaz ve suç kaydı oluşmaz. Ancak koşulları yerine getirmezse, ceza uygulanır ve suç kaydı oluşur. nternet ve sosyal medya üzerinden bilişim yoluyla dolandırıcılık suçunda, mağdurun zararının giderilerek etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı hallerde hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı verilebilir.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almamasına ya da aldığı cezada indirim yapılmasına yol açan düzenlemedir. Buna göre fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyarak zararı gidermeye yönelik hareket ederse bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilecektir. Etkin pişmanlık her suç tipinde uygulanabilen bir düzenleme değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulanabilir.
Dolandırıcılık suçu nedeniyle oluşan zarar giderildiğinde etkin pişmanlık nedeniyle ceza indirimi aşağıdaki gibi uygulanır (TCK 168/1-2):
- Fiili işleyen kişi, azmettiren veya suça yardım eden; mahkemede dava açılmadan önce yani savcılık aşamasında mağdurun uğradığı zararı tazmin ederse, suça ilişkin cezada 2/3 oranına kadar ceza indirimi yapılır.
- Fiili işleyen kişi, azmettiren veya suça yardım eden mahkemede dava açıldıktan sonra, fakat hüküm verilmeden önce mağdurun uğradığı zararı tazmin ederse kendisi hakkında 1/2 oranına kadar ceza indirimi yapılır.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Şikayet Süresi
Türk Ceza Kanunu'nda yer alan suçlardan bazıları şikayete tabidir. Ancak Hayasızca hareketler (teşhircilik) suçu şikayete tabi değildir ve savcılık tarafından kendiliğinden soruşturma başlatılacaktır. Suçtan mağdur olan kişi, yargılama aşamasında şikayetçi olmadığını belirtse bile davaya veya failin cezasına bir etkisi olmayacaktır.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunda Şikayeten Vazgeçme
İnternetten bilişim yoluyla nitelikli dolandırıcılık suçu takibi şikayete bağlı suçlar arasında değildir. Dolayısıyla, suçun işlenmesi durumunda savcılık tarafından resen soruşturma yapılır ve mahkeme tarafından resen kovuşturma yapılır. Bu sebeple mağdurun veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi halinde dava düşmeyecektir.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunda Uzlaşma
Uzlaşma fail ile mağdur arasında bir uzlaşmacı aracılığı ile iletişim kurulması sağlanarak uyuşmazlığın giderilmesi yoludur. Uzlaşma kapsamında olan suçlar sayılıdır. İnternet veya sosyal medya üzerinden bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu, uzlaştırma kapsamında olan suçlardan değildir.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunda Görevli Mahkeme
İnternetten ve sosyal medya üzerinden bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu nedeniyle yapılan yargılamalar ağır ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.
Sık Sorulan Sorular
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Kaç Yıl?
1) Dolandırıcılık suçunun;
f) Bilişim sistemlerinin araç olarak kullanılması suretiyle,
İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Uzlaşmaya Tabii Mi?
İnternet veya sosyal medya üzerinden bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu, uzlaştırma kapsamında olan suçlardan değildir.
Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçu Şikayete Bağlı Mıdır?
İnternetten ve sosyal medya üzerinden bilişim yoluyla dolandırıcılık suçu nedeniyle yapılan yargılamalar ağır ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.
Yargıtay Kararları
Yargıtay Ceza Genel Kurulu Karar: 2022/506
Bilişim yoluyla işlenen nitelikli dolandırıcılık suçunun unsuru olan hile, maddi olmayan yollarla karşısındakini aldatan, hataya düşüren, düzen, dolap, oyun, entrika ve bunun gibi her türlü eylem olarak kabul edilebilir. Bu eylemler bir gösteriş biçiminde olabileceği gibi, gizli davranışlar olarak da ortaya çıkabilir. Gösterişte, fail sahip bulunmadığı imkânlara ve sıfata sahip olduğunu bildirmekte, gizli davranışta ise kendi durum veya sıfatını gizlemektedir. Ancak sadece yalan söylemek, dolandırıcılık suçunun hile unsurunun gerçekleşmesi bakımından yeterli değildir. Kanun koyucu yalanı belirli birtakım şekiller altında yapıldığı ve kamu düzenini bozacak nitelikte bulunduğu hallerde cezalandırmaktadır. Böyle olunca hukuki işlemlerde, sözleşmelerde bir kişi mücerret yalan söyleyerek diğerini aldatmış bulunuyorsa bu basit şekildeki aldatma, dolandırıcılık suçunun oluşumuna yetmeyecektir. Yapılan yalan açıklamaların dolandırıcılık suçunun hileli davranış unsurunu oluşturabilmesi için, bu açıklamaların doğruluğunu kabul ettirebilecek, böylece muhatabın inceleme eğilimini etkisiz bırakabilecek yoğunluk ve güçte olması ve gerektiğinde yalana bir takım dış hareketlerin eklenmiş bulunması gerekir. Esasen, hangi davranışların hileli olup olmadığı konusunda genel bir kural koymak oldukça zor olmakla birlikte, bu konuda olaysal olarak değerlendirme yapılmalı, olayın özelliği, mağdurun durumu, fiille olan ilişkisi, kullanılmışsa gizlenen veya değiştirilen belgenin nitelikleri ayrı ayrı nazara alınmak suretiyle sonuca ulaşılmalıdır.
Yargıtay Ceza Genel Kurulu Karar: 2023/140
Günümüzde bilişim sistemleri ile sesli-görüntülü haberleşme, elektronik imzanın kabulü, yeni ticari ilişkiler, internet bankacılığı hizmeti ile para transferleri ve bunlar gibi pek çok yenilik toplumsal hayata girmiş, bilişim gerek iş, gerekse günlük hayatta vazgeçilemeyecek kadar önemli bir noktaya ulaşmış, bilişim teknolojileri daha hızlı ve ucuz bir nitelik arz etmesi nedeniyle, klasik yöntemlere nazaran daha fazla tercih edilir duruma gelmiştir. Bu sistemlerin güvenle kullanılması, aynı anda hızlı ve kolayca birçok kişiye ulaşılması ve diğer taraftaki failin kontrol imkanını azaltması nedeniyle nitelikli hal sayılmıştır. Bilişim sisteminin aldatılmasından söz edilemeyeceği için, ancak bu sistemin araç olarak kullanılarak bir insanın aldatılması, yani dolandırılması halinde bu bendin uygulanması mümkündür. Aksi halde, yani sisteme girilerek bir kişi aldatılmayıp sistemden yararlanılarak çıkar sağlanmışsa bilişim suçu veya bilişim sistemi kullanılmak suretiyle hırsızlık suçunun oluşması söz konusu olabilecektir.
