Vefat eden anne yahut babanın mirasçılarına bıraktığı mal, mülk ve borçların tamamına miras, bırakılan bu mal varlığında hak sahibi olan kişilere de mirasçı denmektedir. Üstsoy vefat ettiğinde mirasın mirasçılar arasında nasıl paylaşıldığıı bilmeleri hak sahiplerinin haklarını korumaları adına önem arz etmektedir.
Mirasçıların mal varlığını paylaşma şekilleri, mirasçılarına miras bırakan üstsoyun vasiyetnamesi olup olmamasına göre değişiklik göstermektedir. Vefat edip mirasçılarına miras bırakan üstsoy eğer hayattayken kanuni tüm şartlara uygun bir vasiyetname bıraktıysa mirasa konu malvarlığı vasiyetnamesinde belirttiği şekilde paylaştırılır. Mirasçıların saklı payları da bu konuda önem arz etmektedir.
● Vefat edip miras bırakan üstsoy(muris) hayattayken vasiyetname düzenlemediyse eğer mirasın tamamı miras bırakanın eşinin hayatta olup olmamasına göre paylaştırılır. Miras bırakanın eşi yaşıyor ise ve alt soy (vefat edenin kişinin çocukları) ile birlikte mirasçı olursa, mirasın 1/4’ü geride kalan eşe ait olacaktır. Mirasın kalan 3/4’ü de çocuklar arasında eşit olarak paylaştırılır
● Eğer miras bırakan üstsoyun sağ kalan eşi miras bırakan kişinin annesi ve babası ile birlikte beraber mirasçı olur ise (miras bırakanın çocuklarının olmaması durumu) ; mirasın 1/2'si sağ kalan kalan eşin, kalan 1/2'si de miras bırakanın annesi ve babası arasında eşit olarak paylaştırılır.
● Miras bırakan kişinin sağ kalan eşi miras bırakanın büyükannesi ve büyükbabası ile birlikte mirasçı olur ise ; mirasın 3/4’ ü sağ kalan eşe verilir. Mirastan geriye kalan miktar olan mirasın 1/4’ ü de miras bırakanın büyükannesi ve büyükbabası arasında eşit olarak paylaştırılır.
● Miras bırakan kişinin eşi de vefat etmiş ise miras eğer varsa alt soy (çocuklar yahut torunlar) arasında paylaşılacaktır. Eğer miras bırakanın arkasında altsoy yok ise miras üst soyunda yer alan mirasçıların arasında eşit olarak paylaştırılır.
Baba yahut anne vefat ettiğinde geride kalan eşe ve çocuklarına mirastan hak verilmektedir. Bu hak toplum arasında islam hukukunda uygulandığı gibi erkek çocuğa fazla pay kız çocuğuna ise daha az pay şeklinde değildir. Medeni Kanun, mirasçı olan kız çocuğa da erkek çocuğa mirastan aynı payı vermektedir. Vefat eden kişinin geride bıraktığı sağ kalan eşi 1/4'ü pay ve geride kalan mirasçıları kız ya da erkek farketmeksizin kalan 3/4 payın tamamını eşit miktarda almaktadır. Üstsoy vefat edince miras paylaşımını eşe veya kız çocuğuna az hak vermeye çalışmak miras hukukuna ve medeni hukuka aykırı işlem yapmış olacaklardır.
Geriye kalan mirasçılardan biri veya birkaçı miras paylaşımında kendilerine paylaşım konusunda haksızlık yapıldığını ve kanunlara göre paylaşım yapılmadığını iddia ediyor ise kanuni hakkını kullanarak dava açması gerekecektir. Örnek vermek gerekirse ; kız çocuğuna erkek çocuğundan daha az hak verilmek isteniyorsa haksızlığa uğrayan mirasçının dava açarak hakkını araması gerekmektedir. Açılacak olan dava ile birlikte yargılama yapılacak ve kanunlar ışığında mirasşılara hakları kadar miras paylaşımı yapılacaktır. Üstsoy vefat edince miras paylaşımı mirasçılar arasında nasıl paylaştırılır konusunun yanında kalan malların hangi durumda paylaşılacağı ihtilafının giderilmes gerekmektedir. Miras paylarının anlaşılması durumunun dışında bir de kalan mallar ile ilgili mirasçılar arasında anlaşmazlık çıkarsa o zaman İzale-i Şuyu (Ortaklığın Giderilmesi Davası) Davası açılması gerekmektedir. Miras bırakılan mal ve mülklerin satılmasını isteyen mirasçılar olabilir , diğer mirasçılar da kalan diğer payları satın almak isteyebilir. Bu veya buna benzer anlaşmazlıklar çıktığında mahkeme huzurunda mirasçılar ortak olduğu mal üzerindeki ortaklığın giderilmesi işlemini yapması adına İzale-i Şuyu davası açılabilir.
Veraset ilamı, vefat eden kişinin mirasının tamamından hangi mirasçının ne kadar pay alacağının ayrıntılı olarak ortaya döken işlemin adıdır. Üstsoyun vefat etmesi sonrasında malların paylaşımı adına Sulh Hukuk Mahkemeleri ile Noterler tarafından düzenlenen Veraset İlamı’nın alınması gerekmektedir.