İstanbul Barosu'na kayıtlı olan Avukat Mehmet Genç, mezun olduğu tarihten bu yana avukatlık mesleğini aralıksız olarak sürdürmektedir. İstanbul Barosu bünyesinde kurduğu avukatlık bürosuyla Ceza Hukuku, Miras Hukuku, Gayrimenkul Hukuku, Bilişim Hukuku başta olmak üzere birçok hukuk alanında avukatlık faaliyeti göstermektedir.
Devamını Oku
Seri Muhakeme Usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 250. maddesi ile düzenlenen bir usul şeklidir. Bu usule göre, benzer veya aynı suçlardan dolayı birden fazla kişi hakkında açılan davalarda, davalıların haklarına saygı gösterilerek, ayrı ayrı yapılan yargılamaların bir arada yapılması ve bir kararla sonuçlandırılması hedeflenir.
Seri muhakeme usulünde, özellikle aynı ya da benzer suçlardan dolayı yargılanan çok sayıda sanığın bulunduğu davalarda, mahkeme ayrı ayrı yargılamaların yerine tek bir duruşma yaparak tüm sanıkları bir arada yargılar. Bu duruşmalarda, her sanığın savunması ayrı ayrı alınarak, haklarının korunması amaçlanır.
Seri muhakeme usulü, özellikle zaman tasarrufu sağlamak amacıyla tercih edilen bir usul şeklidir. Ancak, bu usulün uygulanması bazı durumlarda zorluklar da yaratabilir. Örneğin, her sanığın savunması ayrı ayrı alındığı için, mahkemelerin takip etmesi gereken çok sayıda delil ve savunma olabilir. Bu nedenle, seri muhakeme usulü uygulanacak davalarda, mahkemelerin dikkatli bir şekilde işlem yapması gerekmektedir.
Seri muhakeme usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 250. maddesi ile düzenlenmiştir ve yalnızca belirli suçlarda uygulanabilir. Bu nedenle, uygulanacak davalarda hangi suçların kapsama girdiği dikkatle incelenmelidir.
Seri muhakeme usulü, kamu davası açılması yerine alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak kullanılabilir. Ancak bu yöntemin uygulanabilmesi için bazı şartların yerine getirilmesi gereklidir. Öncelikle, savcılık soruşturmasının tamamlanmış olması ve kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmemiş olması gerekmektedir. Ayrıca, seri yargılama usulünün uygulanması teklifi, şüpheli tarafından müdafii huzurunda kabul edilmelidir. Eğer suç, birden fazla kişi tarafından işlenmişse, tüm şüphelilerin bu yöntemi kabul etmesi gerekmektedir. Tek bir şüpheli bu yöntemi kabul etmediği takdirde normal soruşturma ve kovuşturma usulleri uygulanacaktır.
Seri muhakeme usulü, yalnızca CMK 250/1-a ve Yönetmeliğin 6. maddesinde katalog şeklinde sayılan suçlar için uygulanabilir. Bu suçlar şunlardır:
Bu suçlar dışındaki suçlar için seri muhakeme usulü uygulanamaz.
Seri muhakeme usulünün uygulanması için Cumhuriyet savcısının öncelikle şüpheliyi bu usul hakkında bilgilendirmesi gerekmektedir. Bu bilgilendirme sırasında şüpheliye, uygulanacak yaptırımların yanı sıra seri muhakeme usulünün avantajları ve dezavantajları da açıklanır.
Şüpheli, teklifi müdafii huzurunda kabul etmeye karar verdiği takdirde seri muhakeme usulü uygulanır. Şüpheli, teklifi değerlendirmesi için makul bir süre verilir. Bu süre genellikle bir ayı geçmemektedir.
Ancak şüpheli, mazereti olmadığı halde belirlenen süre içinde gelmezse veya seri muhakeme usulünü kabul etmeyi reddederse, soruşturma genel hükümlere göre devam eder.
Şüpheli, iddianamenin düzenlenmesine kadar veya duruşma başlamadan önce Cumhuriyet savcısına başvurarak hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını talep edebilir. Cumhuriyet savcısı tarafından kabul edilmesi halinde seri muhakeme usulü uygulanır.
Ancak şüpheli, mahkeme tarafından hüküm kuruluncaya kadar seri muhakeme usulünün uygulanmasına yönelik iradesinden vazgeçemez. Yani, bir kez seri muhakeme usulüne dahil olunması durumunda, bu usulün sonuna kadar devam edilir.
Seri Muhakeme Usulü, şüphelinin kabulünden sonra Cumhuriyet Savcısı, zabıt katibi, şüpheli ve müdafin imzalaması ile “Seri Muhakeme Usulü Kabul Tutanağı”nın düzenlenmesiyle başlar. Daha sonra Savcı talepname düzenleyerek mahkemeye başvurur ve mahkeme talep doğrultusunda hüküm kurar. Mahkeme sadece hesapta yapılmış bir hatayı düzeltme yetkisiyle birlikte, talebin reddedilmesi durumunda esas kapatılarak genel hükümlere göre sonuçlandırılır.
Seri muhakeme, bir muhakeme şartıdır. Uygulanmaması halinde iddianamenin iadesi gerekçesi oluşur. Seri muhakeme usulünün uygulanamadığı durumlarda, toplanan delil ve beyanlar takip eden soruşturma ve kovuşturmada delil olarak kullanılamaz.
Kanun koyucu, seri muhakeme usulü düzenlemesi ile bazı suçların daha hızlı bir şekilde yargılanmasını ve mahkeme aşamasına geçilmeden önce bitirilmesini amaçlamıştır. Bu sayede şüphelinin kabul etmesiyle birlikte kamu düzeninin çok daha erken tesis edilmesi hedeflenmiştir.
Seri muhakeme usulü, şüphelinin resmi mercilere beyanda bulunmaması ya da soruşturma dosyasında yer alan adresinde bulunmaması veya yurt dışında bulunması gibi durumlarda uygulanamaz. Zorla getirme kararı verilerek ya da yakalama emri çıkarılarak, seri muhakeme usulünün uygulanması teklif edilemez.
Ön ödeme ve uzlaştırma kapsamındaki suçlar ise seri muhakeme usulüne tabi tutulamazlar.
Hüküm kuracak mahkemeye mazeretsiz olarak gelmeyen şüpheli hakkında, seri muhakeme usulü uygulanamaz. Çünkü, hüküm kuracak mahkemenin şüphelinin özgür iradesiyle bu yolu seçtiğini en hızlı biçimde öğrenmesi gerekmektedir.
Suçun iştirak halinde işlenmesi durumunda, şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi halinde, seri muhakeme usulü uygulanamaz.
Seri muhakeme usulü, sadece bu kapsama giren bir suçun işlenmiş olması halinde uygulanabilir. Başka bir suçla birlikte işlenmişse, seri muhakeme usulü uygulanamaz.
Seri muhakeme usulü, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik durumlarında uygulanmaz.
Mahkeme, Cumhuriyet savcılığının talep yazısında belirtilen yaptırımdan daha ağır bir yaptırım uygulayamaz. Cumhuriyet savcısı, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırları arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim yaparak yaptırımı belirler. Kanunda belirtilen dışında, Cumhuriyet savcısı şüpheliye bir yaptırım teklifinde bulunma yetkisine sahip değildir. Seri muhakeme usulü sonucunda uygulanan yaptırımlar, güvenlik tedbirleriyle ilgili hükümlerin uygulanmasını engellemez.
CMK madde 250/14 uyarınca, mahkeme tarafından belirlenen yaptırıma itiraz edilebilir.
İtiraz başvuru süresi, asliye ceza mahkemesi tarafından verilen kararın tefhim veya tebliğ tarihinden itibaren 7 gün olarak belirlenmiştir. Itiraz dilekçesi, hangi mahkeme tarafından verilen karar ise o mahkemeye verilmelidir. Bu nedenle, kararına itiraz edilen hakim veya mahkeme, talep doğrultusunda kararını kendiliğinden düzeltebilir (CMK md. 268/2).
Eğer kararına itiraz edilen hâkim veya mahkeme itirazın haklı olduğuna karar verirse, kararını düzeltir. Ancak, itirazı yerinde görmezse en fazla 3 gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mahkemeye gönderir.
Seri muhakeme usulünün uygulanması sürecinde kolluk, savcılık ve mahkeme üç ayrı tutanak tutarak süreci tamamlarlar.
Bilgilendirme Tutanağı: Seri muhakeme usulünde, kolluk veya savcılık, şüpheliye haklarını ve muhakeme usulünü müdafii huzurunda açıklar. Yapılan bilgilendirmeler, bir tutanağa bağlanır ve bu tutanağa "bilgilendirme tutanağı" denir.
Kabul Tutanağı: Bilgilendirme tutanağından sonra, kolluk veya savcılık tarafından şüpheliye seri muhakeme usulü hakkında bilgi verilir. Şüpheli, müdafii huzurunda beyan ederek seri muhakeme usulünü kabul ettiğini belirtirse, kolluk veya savcılık tarafından "seri muhakeme usulünü kabul tutanağı" düzenlenir.
İnceleme Tutanağı: Savcılık tarafından belirlenen yaptırım ve bu yaptırımın şüphelinin özgür iradesine uygun olup olmadığı, mahkeme tarafından denetlenir. Denetim, asliye ceza mahkemesi tarafından evrak üzerinden yapılır ve bu inceleme sonucunda hazırlanan tutanak, "seri muhakeme usulü inceleme tutanağı" olarak adlandırılır ve dosyaya eklenir.