Yalan Tanıklık (Şahitlik) Suçu Nedir? (TCK 272)
Yalan tanıklık suçu, kişinin tanık dinlemeye yetkili kişi veya kurul önünde gerçeğe aykırı olarak tanıklık yapmasıyla oluşur. Türk Ceza Kanunu’nun 272. Maddesinde düzenlenmiştir. Tanık beyanı ceza muhakemesi için tercih edilen bir yoldur. Fakat kaynağında insan bulunması beyanın güvenirliğini sarsabilir.
Muhakemede tanığın birtakım yükümlülükleri bulunur. Bunlardan birisi tanığın doğru beyanda bulunmasıdır. Yalancı tanıklık suçu ile tanığın bu yükümlülüğe uygun davranmayarak muhakemenin amacının tehlikeye düşürmesinden dolayı yalancı tanıklık yapan kişi cezalandırılmaktadır.
Yalan Tanıklık Suçunun Şartları Nelerdir?
Yalancı tanıklık suçunun oluşabilmesi için tanıklığın kurul önünde ya da tanık (şahit) dinlemeye yetkili bir kişi önünde yapılması şarttır. Ceza muhakemesinde, tanık dinlemeye yetkili makam soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısıdır. Kovuşturma evresinde ise, mahkeme, asıl dosya hakimi veya vekaleten dosya hakimi olan hakimdir. Kolluk tanık dinlemeye yetkili değildir. Kolluğun faaliyeti bilgi toplama faaliyetidir. Kolluk önünde kişinin gerçeğe aykırı beyanda bulunması yalancı şahitlik suçunun hükümlerini doğurmayacaktır.
Tanık anlatacağı konu ile ilgili bazı durumları önemsiz sayarak ya da unutarak beyanda bulunmamış olabilir. Bu durumda, tanığın kasten yalan söylediği söylenemez. Fakat tanık, gizlediği hususun ispat için önemli olduğunu öngörebilmesine rağmen açıklamada bulunmaktan kaçınıyor ise burada kast mevcuttur ve yalancı tanıklık suçu oluşmuştur.
Yalan Tanıklık Suçunun Cezası
Yalancı şahitlik suçunun yaptırımı Türk Ceza Kanunu’nun 272. maddesinde düzenlenmiştir.
- Bir soruşturma kapsamında tanık dinlemeye yetkili kişi veya kurul önünde gerçeğe aykırı olarak tanıklık yapan kimseye, dört aydan bir yıla kadar hapis cezası verilir.
- Mahkeme huzurunda ya da yemin ettirerek tanık dinlemeye kanunen yetkili kişi veya kurul önünde gerçeğe aykırı olarak yalancı tanıklık yapan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.
- Üç yıldan fazla hapis cezasını gerektiren bir suçun soruşturma veya kovuşturması kapsamında yalancı tanıklık yapan kişi hakkında iki yıldan dört yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
- Aleyhine yalancı tanıklıkta bulunulan kişi ile ilgili gözaltına alma ve tutuklama dışında başka bir koruma tedbiri uygulanmışsa, yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olması koşuluyla, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
- Aleyhine yalancı tanıklıkta bulunulan kişinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde; yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olması koşuluyla; yalan tanıklık yapan kişi, ayrıca kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçuna ilişkin hükümlere göre dolaylı fail olarak sorumlu tutulur.
- Aleyhine yalancı tanıklıkta bulunulan kimsenin ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasına mahkûmiyeti halinde, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
- Aleyhine yalancı şahitlikte bulunulan kimsenin mahkûm olduğu hapis cezasının infazına başlanmış ise, altıncı fıkraya göre verilecek ceza yarısı kadar artırılır.
- Aleyhine yalancı tanıklıkta bulunulan kişi hakkında hapis cezası dışında adlî veya idari bir yaptırım uygulanmışsa; yalan tanıklıkta bulunan kişi, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Yalan Tanıklık Suçu Şikâyete Bağlı Mıdır?
Yalancı tanıklık suçu, şikâyete bağlı suçlar arasında yer almamaktadır. Suç şikâyete bağlı olmasa da kişi yalancı şahitlik suçunu işleyen kişiden şikâyetçi olabilmektedir. Şikâyette bulunan kişi sonradan şikâyetinden vazgeçse bile dava kamu davası olarak devam edecektir.
Suçun şikâyete bağlı olmadığı hallerde şikâyetten vazgeçmenin bir hükmü yoktur. Takibi şikâyete bağlı olmayan suçlar re ’sen araştırılarak gerekli işlemler yapılabilir. Şikâyet edilip edilmediği araştırılmaz.
Yalancı Tanıklık Suçunda Uzlaşma
Yalancı tanıklık suçu uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir. Uzlaşma tanım olarak yargılama sürecinde şüpheli veya sanık ile suçtan zarar görenin görevlendirilen uzlaştırmacı aracılığıyla anlaştırılmalarıdır. Yalancı şahitlik suçunda tarafların uzlaşmış olmaları önem arz etmez.
Yalancı Tanıklık Suçunun Şikayet Süresi (Zamanaşımı)
Yalancı tanıklık suçu yukarıda belirtildiği üzere şikâyete bağlı suçlar arasında yer almamaktadır. Şikâyete bağlı olmayan yalancı şahitlik durumunda şikâyet dava zamanaşımı süresi olan 8 yıl içerisinde yapılabilir.
Yalan Tanıklık Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık, kişinin işlemiş olduğu suçtan bir süre sonra kendi iradesi ile vazgeçmesidir. Yalancı tanıklık durumunda etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanabilmek için, failin yalan söylediğini itiraf etmesinin yanında gerçeği söylemesi gerekmektedir.
Yalancı tanıklık suçunda etkin pişmanlık halinde uygulanacak hükümler:
- Aleyhine yalancı tanıklık ettiği kişi hakkında hak kısıtlaması oluşturan nitelikte karar verilmeden önce gerçeğin söylenmesi halinde yalan tanıklık yapan kişiye ceza verilmeyecektir.
- Aleyhine yalancı tanıklık yapılan kişi hakkında hak kısıtlaması oluşturan nitelikte karar verildikten sonra ve fakat hükümden önce gerçeğin söylenmesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisinden yarısına kadarı indirilebilir.
- Aleyhine yalancı tanıklık yapılan kişi hakkında verilen mahkûmiyet kararı kesinleşmeden önce gerçek söylenirse verilecek ceza 1/2’sinden 1/3’üne kadar indirilebilir.
Yalancı Tanıklık Suçunda İndirim Halleri
Yalancı tanıklık suçu bakımından, TCK’nın 273. maddesinde hâkimin takdirine göre faile ceza verilmemesini ya da cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi neden olarak iki nedene yer verilmiştir.
Yalancı tanıklık durumunda indirim yapılabilecek bu iki neden şu şekildedir:
- Birincisi kişinin; kendisinin, üstsoy, altsoy, eş veya kardeşinin soruşturma ve kovuşturmaya uğramasına neden olabilecek bir hususla ilgili olarak yalan tanıklıkta bulunması,
- İkincisi ise kişinin tanıklıktan çekinme hakkı olmasına rağmen, bu hakkı kendisine hatırlatılmadan yalancı tanıklık yapmasıdır.
Yalancı Tanıklık Suçu Cezayı Artıran Haller
Yalancı tanıklık suçunda, TCK’nın 272. Maddesinde birtakım artırım halleri öngörülmüştür.
- Mahkeme huzurunda ya da yemin ettirerek tanık dinlemeye kanunen yetkili kişi veya kurul önünde gerçeğe aykırı olarak yalancı şahitlik yapılması,
- Üç yıldan fazla hapis cezasını gerektiren bir suçun soruşturma veya kovuşturması döneminde yalancı tanıklık yapılması,
- Aleyhine yalancı tanıklıkta bulunulan kişi ile ilgili olarak gözaltına alma ve tutuklama dışında başka koruma tedbiri uygulanmışsa, yüklenen fiili işlemediğinden dolayı hakkında beraat kararı veya kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilmiş olması halinde,
- Aleyhine yalancı şahitlikte bulunulan kimsenin ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis cezasına mahkûmiyeti halinde,
- Aleyhine tanıklıkta bulunulan kişi hakkında hapis cezası dışında adlî veya idari bir yaptırım uygulanması halinde;
verilecek ceza artırılacaktır. Verilecek ceza miktarları ‘Yalancı Tanıklık Suçunun Cezası’ başlığı altında belirtilmiştir
Yalan Tanıklık Suçunu Para Cezasına Çevirme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Belirli şartların sağlanması durumunda sanık üzerine bazı yükümlülükler yüklenir Denetimde geçen süre içerisinde kişinin suç işlememesi ve verilen yükümlülüklerine uygun davranması durumunda kamu davası hiç açılmamış ve sanık hakkında hiç cezaya hükmedilmemiş gibi sonuç doğar.
Şartları sağlandığında yalancı tanıklık suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilecektir.
Adli Para Cezasına Çevirme
Adli para cezası ceza yargısında başvurulan bir yaptırım türüdür. Buna göre hükümlüden işlediği hukuka aykırı fiilin karşılığında belirli bir miktarda para alınır, kanunda gösterilen yerlere ödenir. Koşullarını sağlayan hapis cezaları adli para cezasına çevrilebilmektedir.
Kasten işlenen suçlarda bir yıl ve altındaki hapis cezaları, adli para cezasına çevrilebilmektedir. Yalan tanıklık suçu bu kapsamdadır.
Mahkemede Yalancı Şahitlik Nasıl İspatlanır?
Yalancı tanıklık suçunun ispatlanması oldukça zordur. Suçun tüm unsurlarının ispatlanması gerekir. Yalancı şahitlik durumunun oluştuğunu iddia eden taraf iddiasını ispat etmelidir. Yalancı tanıklığın bilinerek ve istenerek yapıldığının şüpheye yer verilmeyecek şekilde ispatlanması önem arz etmektedir.
Yalan Tanıklık Suçu Yargıtay Kararları
Yargıtay 8. Ceza Dairesi - Karar: 2021/4289
Sanıklar hakkında düzenlenen iddianamede sadece kollukta verdikleri ifadeleri yönünden dava açılmadığı ve sanıkların savcılık ifadelerinde kollukta verdikleri ifadeyi “aynen tekrar ederim” beyanında bulundukları dikkate alındığında mahkeme tarafından savcılıkta verilen ifadeler irdelenmeden sadece kollukta verilen ifadelerin yalan tanıklık suçunu oluşturmayacağından bahisle hatalı gerekçe ile yazılı şekilde hüküm tesisi bozma nedenidir (Yargıtay 8. Ceza Dairesi - Karar: 2021/4289)
Yargıtay 4. Ceza Dairesi - Karar: 2012/19119
5271 sayılı yasada belirtilen zarar kavramının ölçülebilir, belirlenebilir (somut) maddi zarara ilişkin olup, manevi zararı kapsamadığı yargılamaya konu yalan tanıklık suçunda dosyaya yansıyan ve talep edilen bir zararın bulunmadığı gözetilerek, sabıkasız sanık hakkında takdiri indirim uygulanıp, cezası seçenek yaptırıma çevrilmesine rağmen “zarar giderilmediğinden” şeklindeki yasal olmayan gerekçeyle, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına yer olmadığına karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 4. CD - Karar: 2012/19119)
