Suçluyu Kayırma Suçu Nedir? (TCK 283)
Suçluyu kayırma suçu, bir kişinin suç işlemiş olan bir kimseye tutuklama, yakalama, araştırma veya hükmün infazı gibi süreçlerden kurtulmasını sağlamayı amaçlayan bir suçtur. Suçluyu kayırma, suçun işlenmesine yardım veya destek sağlamak anlamına gelir ve adaletin engellenmesine yol açar.
Suçluyu kayırma suçu, Türk Ceza Kanunu'nun 5237 sayılı madde 283'ünde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, suçluyu kayıran kişiye hapis cezası verilir. Temel haliyle suçluyu kayırma suçunun cezası 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezasıdır.
Ancak, suçluyu kayırma suçuyla ilgili ceza, somut olayın koşullarına göre değişebilir. Yani, suçluyu kayıran kişinin eylemlerinin cezayı artırması, azaltması veya tamamen ortadan kaldırması mümkündür. Bu durum, adaletin sağlanması ve suçluların cezalandırılması açısından önemlidir.
Suçluyu kayırma suçunun yargılama sürecini etkileyen pek çok husus bulunmaktadır. Örneğin, suçluyu kayıran kişinin kamu görevlisi olup olmadığı, suç ortağı olup olmadığı veya suçluyla aile bağı bulunup bulunmadığı gibi faktörler, cezanın belirlenmesinde etkili olabilir.
Suçluyu kayırma suçu, adalet sisteminin güvenilirliğini ve etkinliğini sağlamak için ciddi bir suçtur. Suçluların korunması veya kaçmalarına yardım eden kişiler, toplumun güvenini sarsar ve cezalandırılmalıdır.
Suçluyu Kayırma Suçunun Unsurları
Suçluyu kayırma suçu, aslında önceden işlenmiş bir suçu gizlemek veya suçluyla ilgili cezai veya hukuki süreçlerden kaçınmasına yardımcı olmak amacıyla hareket eden kişinin işlediği bir suçtur. Suçluyu kayıran kişi, Türk Ceza Kanunu'nun 283. maddesi uyarınca suç işlemiş olacaktır.
TCK 283, suçluyu kayıran kişinin cezalandırılmasını öngören bir hükümdür. Bu suçun işlenmesi için, özel bir nitelik aranmamaktadır. Yani, suçluyu kayıran kişinin kamu görevlisi, üstsoy, altsoy, eş, suç ortağı veya kardeş olması gibi belirli bir ilişki gerekliliği bulunmamaktadır.
Ancak, belirli kişilerin durumu kanunda özel olarak düzenlenmiştir. Bu kişiler kamu görevlisi, üstsoy, altsoy, eş, suç ortağı ve kardeştir. Suçluyu kayıran kişinin bu kişilerden biri olması durumunda, suçluya verilecek cezanın artması, azaltılması veya hiç verilmemesi mümkündür. Yani, bu kişilerin suçluyu kayırması durumunda, cezaya etki eden bir faktör olarak değerlendirilebilir.
TCK 283 suçunu teşkil eden eylemler de belirtilmelidir. Suçluyu kayıran kişi, suç işlemiş olan bir kişi için tutuklama, araştırma, yakalama veya hükmün infazı gibi süreçlerden kaçınmasına yardımcı olacak şekilde hareket etmelidir. Bu eylemlerden herhangi birinin gerçekleşmesi, suçluyu kayırma suçunun oluşması için yeterlidir.
Suçluyu Kayırma Suçunun Cezası
Türk Ceza Kanunu’nun 283. Maddesinde kıymetli evrakta sahtecilik suçu düzenlenmiştir. Buna göre:
- Suç̧ işleyen bir kişiye araştırma, yakalanma, tutuklanma veya hükmün infazından kurtulması için imkan sağlayan kimse, altı aydan beş̧ yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Bu suçun kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
- Bu suçun üstsoy, altsoy, eş, kardeş veya diğer suç̧ ortağı tarafından işlenmesi halinde, cezaya hükmolunmaz.
Suçluyu Kayırma Suçu Cezayı Artıran Haller
Suçluyu kayırma suçu, bir kişinin suç işlemiş olan bir başkasına imkan sağlayarak cezai veya hukuki süreçlerden kaçınmasına yardımcı olma eylemini ifade eder. Türk Ceza Kanunu'nun 283. maddesi, suçluyu kayırma suçunu düzenlemektedir.
Bu suçun cezayı artıran halleri de kanunda öngörülmüştür. TCK'nın 283. maddesinin ikinci fıkrasına göre, suçun kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenmesi durumunda, failin cezası yarı oranında artırılır. Bu hüküm, kamu görevlilerinin suçluyu koruma veya suçun üzerini örtme amacıyla görevlerini kötüye kullanmalarını engellemeyi amaçlar.
Örneğin, bir polis memurunun görevi gereği yürüttüğü bir soruşturma sürecinde, suçlu bir kişiyi korumak için delilleri gizlemesi veya dosyayı manipüle etmesi durumunda, suçluyu kayırma suçu işlenmiş olur. Bu durumda, polis memurunun cezası, suçluyu kayırma suçunun cezasının yarı oranında artırılır.
Suçluyu kayırma suçunda cezayı artıran bu hüküm, kamu görevlilerinin sorumluluklarını yerine getirmeleri, adil bir yargılama sürecinin sağlanması ve suçluların adalet önünde hesap vermesi ilkelerini güçlendirmeyi amaçlar. Kamu görevlileri, güvenilirlik ve tarafsızlık ilkesine uygun olarak hareket etmeli ve suçluları korumak veya suçların üzerini örtmek gibi eylemlerden kaçınmalıdır.
Suçluyu Kayırma Suçu Ceza İndirimi
Suçluyu kayırma suçu, bir kişinin suç işlemiş olan bir başkasını cezai veya hukuki süreçlerden kaçınması için koruma veya yardım etme eylemidir. Türk Ceza Kanunu'nun 283. maddesi, suçluyu kayırma suçunu düzenlemektedir.
Ancak, TCK'nın 283. maddesinin üçüncü fıkrasında suçluyu kayırma suçu için özel bir cezasızlık hali öngörülmüştür. Buna göre, eğer bu suç eş, kardeş, altsoy, üstsoy veya kişinin suç ortağı tarafından işlenmişse, bu kişilere karşı cezai bir yaptırım uygulanmayacaktır.
Bu hüküm, aile içindeki yakın ilişkiler ve suç ortaklığı gibi durumları dikkate alarak cezasızlık sağlamaktadır. Örneğin, bir kişinin eşi veya kardeşi, suç işlemiş olan kişiyi koruma veya yardım etmek amacıyla suçluyu kayırma eyleminde bulunursa, TCK'nın 283. maddesine göre cezai bir sorumlulukları olmayacaktır.
Cezasızlık hali, kanun koyucunun yakın akrabalık veya suç ortaklığı bağı bulunan kişiler arasındaki ilişkileri dikkate alarak adaleti ve toplumsal düzeni dengelemeyi amaçlamaktadır. Ancak bu hüküm, suçluyu kayırma suçunun diğer kişiler tarafından işlendiği durumlar için geçerli değildir. Yani, suçluyu kayıran bir kişi aile üyesi veya suç ortağı değilse, cezai yaptırımla karşılaşabilir.
Sonuç olarak, suçluyu kayırma suçuyla ilgili olarak TCK'nın 283. maddesinin üçüncü fıkrası, suçun eş, kardeş, altsoy, üstsoy veya suç ortağı tarafından işlenmesi durumunda cezasızlık sağlamaktadır. Bu hüküm, aile içi ilişkilerin ve suç ortaklığının dikkate alınmasını amaçlayarak cezai sorumluluğu sınırlamaktadır. Ancak, bu hüküm diğer kişiler tarafından işlenen suçluyu kayırma eylemlerini kapsamamaktadır.
Suçluyu Kayırma Suçunun Para Cezasına Çevrilmesi
Adli para cezası, mahkeme tarafından, failin bir miktar parayı devlet hazinesine ödemesine karar verilmesidir. Adli para cezasına çevirme yalnızca kısa süreli hapis cezalarında uygulama alanı bulabilecektir. Hükmedilen hapis cezasının para cezasına çevrilebilmesi için verilen cezanın 1 yıl veya daha altında bir hapis cezası olması gereklidir. Adli para cezası tek başına veyahut hapis cezası ile birlikte uygulanan bir yaptırım türüdür. verilen hapis cezası, 1 yıl ve daha kısa süreli bir miktarda ise adli para cezasına çevrilmesi mümkündür.
Suçluyu Kayırma Suçu Zamanaşımı
Zamanaşımı, davanın belli bir süre içerisinde açılması veya açılmış olan bir davanın kanuni olarak belirlenmiş süresi içerisinde sonuçlandırılmaması durumunda davanın düşmesine sebep olan kurumdur. Suçluyu kayırma suçu için Kanunda öngörülen zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suç, bu zamanaşımı süreleri içerisinde her zaman soruşturulabilir, bu zamanaşımı süreleri geçtikten sonra soruşturma yapılamaz.
Suçluyu Kayırma Suçu Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
CMK'nın 231. maddesi gereğince, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilmesi için, sanığın kişiliği, yaşayışı, iş ve güç durumu, suçun işleniş biçimi, suçun işlenişindeki amaç ve saikler, suçun işlenişindeki öğretiler, sanığın duruşmadaki tutumu, mağdur zararının durumu, kamu yararının gerektirdiği diğer sebeplerin değerlendirilmesi sonucunda, sanığın suç işlemeyeceğine ve toplum için zararlı bir unsur olmadığına kanaat getirilmesi gerekmektedir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildiğinde, mahkeme, sanığa belirli bir süre boyunca suçunu ceza evinde değil toplum içinde çekmesi için zaman verir. Bu süre içinde, sanık yeniden bir suç işlemezse, mahkeme kararı gereği cezasız kalır. Ancak, sanık bu süre içinde yeni bir suç işlerse, tüm cezalar uygulanır.
HAGB kararı sanığa verilen ceza, 2 yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası ise verilebilir. Bu durumda gerekli olan koşulların da sağlanması halinde verilecek hükmün açıklanmasının 5 yıl süreyle geriye bırakılmasına hükmün açıklanmasının geri bırakılması denir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, 2 yıl ve altındaki hapis cezası hükümlerinin infazını engellemektedir. Suçluyu kayırma suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (hagb) kararı verilmesi mümkündür.
Suçluyu Kayırma Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen ve failin hiç ceza almamasına ya da aldığı cezada indirim yapılmasına yol açan düzenlemedir. Buna göre fail mağdura karşı yaratmış olduğu zarardan pişmanlık duyarak zararı gidermeye yönelik hareket ederse bu durumda etkin pişmanlık hükümleri uygulanabilecektir. Etkin pişmanlık her suç tipinde uygulanabilen bir düzenleme değildir. Yalnızca düzenleme bulunan suç tipleri için uygulamak mümkün olur.
Suçluyu Kayırma Suçu Şikayet Süresi
Türk Ceza Kanunu'nda yer alan suçlardan bazıları şikayete tabidir. Ancak suçluyu kayırma suçu şikayete tabi değildir ve savcılık tarafından kendiliğinden soruşturma başlatılacaktır. Suçtan mağdur olan kişi, yargılama aşamasında şikayetçi olmadığını belirtse bile davaya veya failin cezasına bir etkisi olmayacaktır.
Suçluyu Kayırma Suçunda Şikayeten Vazgeçme
Suçluyu kayırma suçu TCK'da şikayete tabi suçlar kapsamında yer almamaktadır. Dolayısıyla, suçun işlenmesi durumunda savcılık tarafından resen soruşturma yapılır ve mahkeme tarafından resen kovuşturma yapılır. Bu sebeple mağdurun veya müştekinin şikayetten vazgeçmesi halinde dava düşmeyecektir.
Suçluyu Kayırma Sahtecilik Suçunda Uzlaşma
Uzlaştırma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve tarafların uzun dava süreçlerinde hak kaybı yaşamalarını önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Uzlaştırma, soruşturma ve kovuşturma aşamalarına alternatif bir yol sağlar. Bu yöntemde, suç mağduru veya zarar göreni ile fail, uzlaştırma kurumunun atadığı uzlaştırmacı eşliğinde görüşür ve ihtilafı sona erdirir. suçluyu kayırma suçu, uzlaşma kapsamına giren suçlar arasında yer almamaktadır.
Suçluyu Kayırma Suçunda Teşebbüs
Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamaz ise faaliyeti teşebbüs aşamasında kalmış olur. Kıymetli damgada sahtecilik suçu teşebbüsle işlenebilen bir suçtur. Bu nedenle suçu işlemek kastıyla elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle suçu tamamlayamayan kişi, TCK’nın 35. maddesi gereğince teşebbüsten sorumlu tutulacaktır. Kasten işlenen bir suç olması sebebiyle suçluyu kayırma suçuna teşebbüs, ancak icra hareketleri kısımlara bölünebildiği ölçüde mümkündür.
Suçluyu Kayırma Suçunda İştirak
Suçluyu kayırma suçu, başka bir kişinin suç işlemiş olduğunu korumak veya cezai süreçlerden kaçınmasına yardımcı olmak amacıyla hareket eden kişinin işlediği bir suçtur. İştirak ise, bir suçun işlenmesine yardım veya destek sağlama anlamına gelir. Bu nedenle suçluyu kayırma suçuyla ilgili genel iştirak hükümleri uygulanabilir.
Ancak, suçluyu kayırma suçunun maddi unsurlarını iştirak kavramından ayrı tutmak önemlidir. Tamamlanmış bir suça, yani suçun işlendiği bir noktada iştirak mümkün değildir. Suça iştirak ancak suçtan önce veya suç işlenirken mümkündür. Suç işlendikten sonra, suçluyu kayırma suçunun unsurları olan eylemlerin gerçekleştirilmesi durumunda, bu durum suçluyu kayırma suçunun bir unsuru olarak kabul edilmelidir.
Ancak, her suç tipi için durum ayrı ayrı incelenmelidir. Çünkü bir suçun tamamlanma anının belirlenmesi, kişinin yardım niteliğindeki eyleminin suça iştirak kapsamında mı yoksa suçluyu kayırma suçu kapsamında mı ele alınacağı konusunda belirleyicidir. Örneğin, kesintisiz suçlarda, suçun gerçekleşmesiyle kesintinin gerçekleşmesi arasında belli bir süre vardır ve bu süre içinde azmettirme veya suçun işlenişinden önce yardımda bulunma gibi iştirak şekilleri mümkün olabilir.
Manevi yardım, iştirak şekillerinden biri olarak Türk Ceza Kanunu'nun 39. maddesinde düzenlenmiştir. Kanunun 39/2. maddesinin a bendine göre, suç işlendikten sonra yardımda bulunma vaadinde bulunmak şeklindeki manevi yardım türü, zaten asıl suça iştirak edildiği için ayrıca suçluyu kayırma suçunu oluşturmayacağı belirtilmektedir. Bu durumda, kesintisiz suçlarda, ihlalin devam ettiği sürece işlenmiş sayıldığı göz önünde bulundurulmalıdır. Benzer şekilde, kişilerin tamamlanmış bir suçtan elde edilen menfaati artırmak amacıyla yaptıkları eylemler bağımsız bir suç teşkil edebilir.
Sonuç olarak, suçluyu kayırma suçuyla ilgili iştirak, suçun işlenmesine yardım veya destek sağlama anlamına gelir. Suçluyu kayırma suçuyla ilgili genel iştirak hükümleri uygulanabilir, ancak suçluyu kayırma suçunun maddi unsurlarını ve tamamlanma anını dikkate almak önemlidir. İştirakın suçluyu kayırma suçunu ayrıca oluşturmayacağı durumlar da göz önünde bulundurulmalıdır. Her suç tipi için durum ayrı ayrı incelenmeli ve yargılama sürecinde ilgili unsurlar değerlendirilmelidir.
Suçluyu Kayırma Suçunda Görevli Mahkeme
Suçluyu kayırma suçu için yargılama yapmakla görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir.
Sık Sorulan Sorular
Suçluyu Kayırma Suçu Kaç Yıl?
- Suç işleyen bir kişiye araştırma, yakalanma, tutuklanma veya hükmün infazından kurtulması için imkan sağlayan kimse, altı aydan beş̧ yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Bu suçun kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
- Bu suçun üstsoy, altsoy, eş, kardeş veya diğer suç̧ ortağı tarafından işlenmesi halinde, cezaya hükmolunmaz.
Suçluyu Kayırma Suçu Uzlaşmaya Tabii Mi?
Uzlaştırma kurumu, mahkemelerin iş yükünü azaltmak ve tarafların uzun dava süreçlerinde hak kaybı yaşamalarını önlemek amacıyla oluşturulmuştur. Suçluyu kayırma suçu, uzlaşma kapsamında olan suçlardan değildir.
Suçluyu Kayırma Suçu Şikayete Bağlı Mıdır?
Suçluyu kayırma suçu TCK'da şikayete tabi suçlar kapsamında yer almamaktadır. Dolayısıyla, suçun işlenmesi durumunda savcılık tarafından resen soruşturma yapılır ve mahkeme tarafından resen kovuşturma yapılır.
Yargıtay Kararları
Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2015/1744
Somut olayda ise; hakkında trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçundan mahkumiyet kararı verilen Ş…‘ün 179 promil alkollü olarak 26 …. plakalı araç ile seyir halinde iken trafik polislerince durdurulduğu sırada, alkolsüz olduğu tespit edilen sanığın, söz konusu aracı kendisinin kullandığını beyan etmesi şeklindeki eylemi trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunu işleyen Ş…‘ün yargılanmasının engellenmesine imkan sağlamaya yönelik olduğu ve sanığın eyleminin TCK’nın 283/1. maddesinde tanımlanan suçluyu kayırma suçunu oluşturur (Yargıtay 9. Ceza Dairesi - Karar: 2013/5496).
5237 sayılı TCK’nın 270. maddesinde tanımlanan suç üstlenme suçunun oluşması için, failin yetkili makamlara gerçeğe aykırı olarak suçu işlediğini veya suça katıldığını bildirmesi ve üstlenilen fiilin de suç oluşturması gerekir. Somut olayda ise; alkollü olarak araç kullanarak trafik güvenliğini tehlikeye düşüren D…. Ö…. hakkında soruşturma yapılmasını engellemek için alkolsüz olan sanık Ö…. İ….’nin aracı kendisinin kullandığını görevli polis memurlarına beyan etmesinin TCK’nın 283/1 inci maddesinde tanımlanan “Suçluyu kayırma” suçunu oluşturur (Yargıtay 16. Ceza Dairesi - Karar: 2015/1744).
Yargıtay 9. Ceza Dairesi - Karar: 2014/3992 karar
Hükümlü olması nedeniyle kendisini yakalamak üzere köye gelen güvenlik güçlerini görünce kaçan T. T.’ın yakalanmasına engel olmak amacıyla kolluk güçlerini adı geçenin gittiği yerin ters istikametine yönlendirmek suretiyle hükmün infazından kurtulmasını sağladığı anlaşılan sanığın eyleminin TCK’nın 283/1. maddesinde tanımlanan “Suçluyu kayırma” suçunu oluşturur (Yargıtay 9. Ceza Dairesi - Karar: 2014/3992 karar).
Yargıtay 9. Ceza Dairesi - Karar: 2013/5496
Somut olayda ise; hakkında trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçundan mahkumiyet kararı verilen Ş…‘ün 179 promil alkollü olarak 26 …. plakalı araç ile seyir halinde iken trafik polislerince durdurulduğu sırada, alkolsüz olduğu tespit edilen sanığın, söz konusu aracı kendisinin kullandığını beyan etmesi şeklindeki eylemi trafik güvenliğini tehlikeye sokma suçunu işleyen Ş…‘ün yargılanmasının engellenmesine imkan sağlamaya yönelik olduğu ve sanığın eyleminin TCK’nın 283/1. maddesinde tanımlanan suçluyu kayırma suçunu oluşturur (Yargıtay 9. Ceza Dairesi - Karar: 2013/5496)
