Yargılamanın Yenilenmesi Nedir?
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda belirtilen hallerde mahkeme tarafından verilerek kesinleşen bir hüküm ile ilgili olarak, hükümlünün lehine ya da aleyhine yönelik yeniden yargılama yapılmasına yargılamanın yenilenmesi denilmektedir. Burada esas amaç mahkeme tarafından verilen hükümde olan hataların giderilmesidir.
Hukuk düzeninin temelini adalet oluşturur. Ancak, bazen hatalar yapılabilir veya yargı sisteminin belirli noktalarında eksiklikler olabilir. Bu gibi durumlarda, haksız yere mahkum edilen veya adaletin sağlanmadığına inanan kişilerin hukuki süreçlerinde yeniden yargılanma talebinde bulunma hakları vardır. Yargılamanın yenilenmesi, adaletin tecellisini sağlamak ve hukuka olan güveni artırmak adına önemli bir adımdır.
Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri
Yargılamanın yenilenmesi için birçok farklı neden olabilir. Bu nedenlerin her biri, hukukun işleyişini etkileyen ciddi durumları yansıtır. İşte bu nedenlerden bazıları:
Sahte Belge Kullanılması: Duruşmada sahte belgelerin kullanılması ciddi bir suçtur ve adaletin sağlanmasını engeller. Hükme etki eden sahte belgelerin tespit edilmesi durumunda, yeniden yargılama talebinde bulunulabilir.
Gerçeğe Aykırı Tanıklık veya Bilirkişilik: Tanıkların veya bilirkişilerin kasıtlı olarak yanlış beyanlarda bulunması, adalete olan güveni sarstığı gibi, haksız mahkumiyetlere de sebep olabilir. Bu tür durumlarda da yeniden yargılama talebi gündeme gelebilir.
Hakimin Görevini Yerine Getirirken Suç İşlemesi: Hakimlerin tarafsızlığı ve hukuka uygun davranışları, adalete olan güvenin temelidir. Ancak, bir hakimin görev sırasında suç işlemesi durumunda, bu adaletin sağlanmasını engeller ve yeniden yargılama talebi gündeme gelebilir.
Mahkumiyet Hükmünün Dayanağı Olan Başka Bir Hükmün Ortadan Kalkması: Bir mahkeme kararının dayandığı başka bir hükmün ortadan kalkması durumunda, mahkumiyet hükmünün de gözden geçirilmesi gerekebilir. Hukuk sistemindeki değişiklikler veya başka mahkemelerin verdiği kararlar, yeniden yargılama talebini tetikleyebilir.
İnsan Hakları İhlali: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi veya Anayasa Mahkemesi gibi yüksek yargı kurumlarının kararlarıyla belirlenen insan hakları ihlalleri, adaletin sağlanması için önemli birer referanstır. Bu kararlar, haksız mahkumiyetlerin veya hukuka aykırı uygulamaların düzeltilmesi amacıyla yeniden yargılama talebine yol açabilir.
Bu nedenlerle, yargılamanın yenilenmesi süreci, adaletin tecellisi için önemli bir adımdır. Ancak, bu süreçte titizlikle hareket etmek ve hukuki prosedürlere uygun davranmak gerekir. Yeniden yargılama talepleri, adaletin sağlanması ve hukukun üstünlüğünün korunması adına dikkatle incelenmelidir. Bu şekilde, haksızlığa uğrayanların hakları korunarak adil bir sonuca ulaşılabilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebinde Kimler Bulunabilir?
Yeniden yargılamanın yapılabilmesi için hükmü veren mahkemeye yargılanmanın yenilenmesi dilekçesi ile başvuru yapılmalıdır. Dolayısıyla yargılamanın yenilenmesi başvurusu yapabilecek kişiler;
- Hükümlü,
- Hükümlü ölmüş ise eşi, alt soyu, üst soyu, kardeşi, istisnai hallerde Adalet Bakanı,
- Müdafii,
- Cumhuriyet Savcısı.
Yargılamanın Hükümlü Aleyhine Yenilenmesi
Yargılamanın sanık ve/veya hükümlü aleyhine yenilenmesi halleri CMK’nın 314. Maddesinde açıkça sayılmıştır.
- Duruşmada kullanılan ve hükme esas teşkil eden belgenin sahte olması (m.314/1-a). Bu hükmün uygulanabilmesi için sanık ya da hükümlünün yapılan sahtecilikten haberdar olması gerekmektedir.
- Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusurlu ise (m.314/1-b).
- Sanık beraat ettikten sonra mahkeme önünde suçu ikrar etmiş ise (m.314/1-c).
Yargılamanın Sanık Lehine Yenilenmesi
Yargılamanın yenilenmesinin hükümlü lehine olduğu haller CMK’nın 311. Maddesinde açıkça sayılmıştır.
- Duruşmada kullanılan ve hükme esas teşkil eden belgenin sahte olması, bu belge hükmü etkileyecek nitelikte ise yargılamanın yenilenmesi talep edilmelidir. (m.311/1-a). Burada önem arz eden sahtelikten sanığın haberinin olmamasıdır.
- Yalancı tanıklık ya da gerçeğe aykırı bilirkişi raporunun mevcudiyeti (m.311/1-b),
- Hükme katılmış olan hakimlerden birinin, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkumiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmesi (m.311/1-c), bu halde hakim tarafından işlenen suçun hükümlünün mahkumiyetine etki edip etmediğinin bir önemi bulunmamaktadır.
- Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış olması (m.311/1-d),
- Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa (m.311/1-e),
- Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi (m.311/1-f) hallerindir.
Yargılamanın Yenilenmesinin Mümkün Olmadığı Haller
CMK m.315 ile Yargılanmanın Yenilenmesinin mümkün olmadığı haller sayılmıştır.
- Aynı kanun içerisinde bulunan aynı maddeye dayanılarak verilen cezanın değiştirilmesi amacıyla yapılan talep, yani aynı karara ilişkin daha önce yargılamanın yenilenmesine ilişkin talepte bulunulmuş olması,
- Yargılama esnasında yapılan hata başka yollarla düzeltilebiliyorsa yargılamanın yenilenmesi mümkün olmayacaktır.
Yargılamanın Yenilenmesinde Zamanaşımı Kavramı
Her ne kadar suçlara ilişkin şikayette bulunma ve dava ikame etmek için süreler mevcut olsa da yargılamanın yenilenmesi bir süreye tabi değildir. Bir diğer deyişle yargılamanın yenilenmesinde zamanaşımı bulunmamaktadır. Ancak bu durumun tek bir istisnası bulunmaktadır. CMK’nin 3’1/1-f bendinde de belirtildiği üzere AİHM’ne yapılacak olan başvurularda zamanaşımı 1 yıldır.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebi Hangi Mahkeme Tarafından Karara Bağlanır?
Yargılamanın yenilenmesi talebine mahkumiyet kararı veren mahkeme tarafından karar verilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Dilekçesi Nereye Verilir?
Yargılamanın yenilenmesi başvurusu yani dilekçesi hatalı yargılama yapan mahkemeye sunulur. Bunun istisnai hali ise şöyledir; eğer ki hatalı karar Yargıtay tarafından verilmişse yargılamanın yenilenmesi dilekçesi ilgili Yargıtay dairesine verilir.
Yargılamanın yenilenmesi dilekçesini hükümlünün kendisi ceza ve tutukevinden gönderecek ise tutuklu bulunduğu cezaevi müdürlüğüne vereceği dilekçe ile başvuru yaptığını belirtmesi gerekmektedir.
Yargılama Usulü
Talep Kabul Edilirse; Yeniden yargılama yapılır ve tüm eksiklikler giderilir. Delillerin toplanması aşamasında bu kanun yolunda mahkeme resen hareket eder. Delillerin toplanmasından sonra hakkında kanun yoluna başvurulmuş olan kişiden ve Cumhuriyet Savcısından görüş istenir.
Talep Ret Edilirse; Sonradan yeni delillerin çıkması halinde yeniden bu kanun yoluna başvurulabilecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Yargılamanın Yenilenmesi Sadece Sanığın Lehine Mi Talep Edilir?
Hayır, ortaya çıkan deliller sanığın lehine olabileceği gibi aleyhine de olabilir. Yani beraat eden sanık, yeni deliller incelendikten sonra ceza alabilir.
Kesinleşmemiş Dosyalarda Talep Edilebilir Mi?
Hayır, kesinleşmemiş dosyalarda bu yola gidilmez, çünkü bu dosyalarda temyiz incelemesi yapılır.
Başka “Olağanüstü Yol” Var Mı?
Yargılamanın yenilenmesinden başka, “olağanüstü itiraz” ve “kanun yararına bozma” da vardır.
Kimler Talep Edebilir?
Yargılamanın yenilenmesi yoluna mahkeme kendiliğinden, yani talep olmadan gidemez. Mağdur, Malen sorumlu olanlar ve malına el konulan üçüncü kişiler, hükümlü, Hükümlünün yasal temsilcisi ve eşi; hükümlü ölmüşse, eşi, üst soyu, altsoyu ve kardeşleri, şayet bu kişiler mevcut değilse Adalet Bakanı yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir. Cumhuriyet savcısı hükümlünün hem lehine hem de aleyhine yargılamanın yenilenmesini talep edebilir. Müdafi (sanığın avukatı) de hükümlünün lehine yargılamanın yenilenmesini isteyebilir.
Süresi Var Mıdır?
Yargılamanın yenilenmesi başvurusunun kural olarak herhangi bir süre sınırı yoktur.
Dosyayı Aynı Mahkeme Mi İnceler?
Bir hakimin kendi kararı karşısında objektif kalması zor olduğundan yargılamanın yenilenmesi davasına önceki yargılamada görev yapan hakim bakamaz. (CMK 23/3) Hatta yargılamanın yenilenmesi davasına konu kararı veren hakim ile, yenileme talebinin reddi ya da kabulü kararı veren hakim de aynı olmamalıdır.
Yargılamanın Yenilenmesi Yoluna Kaç Kere Başvurulabilir?
Yargılamanın yenilenmesi istemi reddedilirse, yeni bir sebeple tekrar yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunmak mümkündür.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebi Kabul Edilirse Cezanın İnfazı Durur mu?
Yargılamanın yenilenmesi davasının açılması, hatalı olduğu iddia edilen hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkemenin infazın geri bırakılmasına ya da dur durulmasına karar vermesi mümkündür.
Dava En Baştan Yeniden Mi Görülür?
Hayır, sadece hükme ilişkin deliller yeniden değerlendirilir, duruşma yapılmadan dosya üzerinden de karar verilebilir.
