İstanbul Barosu'na kayıtlı olan Avukat Mehmet Genç, mezun olduğu tarihten bu yana avukatlık mesleğini aralıksız olarak sürdürmektedir. İstanbul Barosu bünyesinde kurduğu avukatlık bürosuyla Ceza Hukuku, Miras Hukuku, Gayrimenkul Hukuku, Bilişim Hukuku başta olmak üzere birçok hukuk alanında avukatlık faaliyeti göstermektedir.
Devamını Oku
Uzaktan çalışma, işçinin işini, iş yerinde bulunmadan bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla yerine getirmesi esasına dayanan bir çalışma modelidir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde düzenlenen bu çalışma modeli özellikle COVID-19 pandemi döneminden sonra hızlı bir yaygınlık kazanmıştır.
İş Kanunu m. 14/4: Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere uzaktan çalışma, işçinin iş görme borcunu işyeri dışında yerine getirmesi anlamına gelir. Maddenin diğer fıkraları ise uzaktan çalışmaya geçişte işçinin rızasının alınmasını, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin sağlanmasını ve yazılı sözleşme düzenlenmesini şart koşar. Ayrıca uzaktan çalışmaya ilişkin detaylar, Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile açıklığa kavuşturulmuştur.
Uzaktan çalışan işçilerin yemek ücreti, yol yardımı ve yan haklardan yararlanması konusunda düzenlemeler getirilmiştir. Ayrıca işçilerin evden çalışırken artan elektrik, internet ve iletişim giderlerinin işveren tarafından karşılanmasına ilişkin hükümler getirilmiştir.
İşveren tarafından tahsis edilen bilgisayar, telefon gibi teknolojik araçların kullanımı sınırlıdır ve işverenin Türk Borçlar Kanunu uyarınca bunlar üzerinde denetim hakkı bulunur. Ancak bu yetki sınırsız değildir ve bu kapsamda, işverenin yetkilerine sınırlar getirilmiştir. Yeni sınırlara göre, işverenler artık işçilerin özel hayatına müdahale etmeyecek şekilde ölçülü ve işin gerekliliğiyle sınırlı bir denetim yapabilecek. Kamera, yazılım ve çevrimiçi izleme yöntemleri için işçinin bilgilendirilmiş onamı aranacak.
Uzaktan çalışma sözleşmesinde bulunması zorunlu olan bazı unsurlar bulunur. Bu unsurlar Uzaktan Çalışma Yönetmeliğince düzenlenir. İlgili noktalara aşağıdaki maddelerde değineceğiz.
İlgili yönetmeliğin 5. maddesine göre uzaktan çalışmaya ilişkin sözleşmede, çalışma süresi ve saatleri mutlaka belirtilmelidir. 9. maddeye göre çalışma süresinde mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. Fazla çalışma işverenin yazılı talebi üzerine, işçinin kabulü ile mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılır. Ayrıca, uzaktan çalışmada
kullanılan bilgisayar, telefon, yazılım gibi araç ve gereçler aksi kararlaştırılmadıkça işveren tarafından sağlanır. Bu araçların teslim şekli, kullanım esasları, bakım ve onarımına ilişkin yükümlülükler de sözleşmede açıkça düzenlenir (m. 7).
Yönetmeliğin 11. maddesi, verilerin korunmasına ilişkindir. Bu maddeye göre işveren, uzaktan çalışan işçiyi verilerin korunması ve gizlilik kuralları hakkında bilgilendirmek ve gerekli teknik önlemleri almakla yükümlüdür. İşçi ise kendisine bildirilen politika ve talimatlara uymakla sorumludur. İlgili maddenin tam hali şu şekildedir:
11/1: İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır.
11/2: İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler.
11/3: Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.
Uzaktan çalışmada işyerinin sınırları ev veya başka bir mekân olabilir; fakat işverenin iş sağlığı ve güvenliği yükümlülükleri ortadan kalkmaz.
İşçinin işini ifa ederken yaşadığı kazaya iş kazası denir. Uzaktan çalışma modelindeyken bile olsa meydana gelen ve elbette iş ile bağlantılı olan kazalar iş kazası kapsamında değerlendirilir. Aynı şekilde, sürekli bilgisayar başında çalışmaktan kaynaklanan meslek hastalıkları da uzaktan çalışma sisteminde geçerlidir. Bu durum, işverenin sorumluluğunu devam ettirmektedir.
İşveren, uzaktan çalışma ortamındaki riskleri değerlendirmekle yükümlüdür. Örneğin; ergonomik ofis mobilyalarının temini, göz sağlığını koruyucu önlemler veya düzenli mola verilmesi konularında işçiye bilgilendirme yapılmalıdır. Bu eğitimler çevrim içi platformlar üzerinden de verilebilir. İşveren, işçiye bu eğitimleri almasını sağlamalıdır.
İşverenin yükümlülükleri, işçiye karşı uzaktan çalışıyor olsa bile devam eder.
Uzaktan çalışan işçilerin, iş yerinde fiilen çalışan işçilerden bir farkları yoktur. İş Kanunu’nun 5. maddesi uyarınca işveren, işçilere eşit davranmak zorundadır. Bu madde, uzaktan çalışmada da geçerlidir. Aynı zamanda işçiler arasında ücret konusunda da uzaktan çalışma dolayısıyla herhangi bir ayrım yapılması yasaktır. Uzaktan çalışmayı tercih ettiği için bir işçinin maaşında kesinti yapılması veya terfi imkânlarından mahrum bırakılması hukuka aykırıdır.
Uzaktan çalışan işçiler de fazla mesai yaptığında, İş Kanunu’nda öngörülen fazla mesai ücretlerini alma hakkına sahiptir. Yıllık izin, ara dinlenme, hafta tatili ve resmi tatil hakları da uzaktan çalışanlar için aynen geçerlidir.
Uzaktan çalışma uygulamasında bazı sorunlar gündeme gelmektedir. Bu sorunlara yönelik önerilere aşağıdaki başlıklarda değinilecektir.
Uzaktan çalışmada denetim, teknolojik araçlar aracılığıyla sağlanırken, işverenin ölçülülük ilkesine uyması gerekir. Disiplin süreçlerinde şeffaflık sağlanmalı, işçi aleyhine keyfi uygulamalardan kaçınılmalıdır. Çalışan motivasyonu ise yalnızca performans baskısıyla değil, iletişim, takım çalışması ve esnek iş modelleri ile desteklenmelidir.
Uzaktan çalışma sisteminde klasik performans ölçüm yöntemleri yeterli olmamaktadır. İşyerinde fiziki varlık yerine, hedefe dayalı, çıktı odaklı ve ölçülebilir kriterler esas alınmaktadır. Uzaktan çalışma modelinde işverenlerin, çalışanların performansını değerlendirirken dijital raporlama, proje bazlı görev takibi ve çevrim içi geri bildirim mekanizmaları kullanmaları öngörülmektedir. Bu sayede hem şeffaflık artmakta hem de çalışanların motivasyonu korunmaktadır.