Kentsel dönüşüm, kentte zamanla işlevini yitirmiş, riskli veya yaşanabilirlik düzeyi düşük alanların; çağın ihtiyaçlarına uygun, güvenli, modern ve sosyal yaşamla uyumlu hale getirilmesi amacıyla fiziksel, sosyal ve ekonomik yönleriyle yeniden düzenlenmesi ve şehre entegre edilmesini kapsayan bütüncül bir iyileştirme sürecidir. Kentsel dönüşüm kapsamına giren yapılar genellikle can ve mal güvenliği riski taşıyan, ekonomik ömrünü tamamlamış veya yaşanabilirlik açısından yetersiz olan yapılardır.
Kentsel dönüşümün hukuki kaynağı, Türkiye’de bu alandaki temel düzenlemeleri ve uygulamaları belirleyen çeşitli kanun, yönetmelik ve mevzuatlara dayanır. En önemli hukuki kaynaklar şunlardır:
-6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun
-5393 Sayılı Belediye Kanunu
-775 Sayılı Gecekondu Kanunu
Riskli yapı, ekonomik ömrünü tamamlamış, yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıyan, can ve mal güvenliğini tehdit eden yapılardır. Bu risk, özellikle deprem gibi afetler karşısında binanın dayanıklılık düzeyine göre belirlenir. Rezerv alanı, yeni yerleşim alanı olarak kullanılmak üzere, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenen ve imar uygulamaları yapılabilecek alanlardır. Dönüşüm alanı, fiziksel, sosyal ve ekonomik açıdan sorunlu hale gelmiş bölgelerin, modern yaşam koşullarına uygun şekilde yeniden planlanarak dönüştürüldüğü alanlardır.
Kentsel Dönüşümde Maliklerin Temel Hakları:
1. Risk Tespiti Talep Etme Hakkı
2. Uzlaşma Sürecine Katılma Hakkı
3. Yeniden Konut veya İş Yeri Edinme Hakkı
4. Kentsel Dönüşüm Kira Yardımı ve Taşınma Desteği Alma Hakkı
5. Satın Alma ve Paylaşım Sürecinde Oy Hakkı
6. İtiraz Hakkı
7. Finansal Destek ve Kredi İmkânlarından Yararlanma
8. Tapu ve Mülkiyet Güvencesi
Kentsel Dönüşümde Kiracıların Hakları:
1. Taşınma Yardımı Hakkı
2. Kira Yardımı Başvurusu Hakkı (Sınırlı)
3. Yeni Yapıdan Kiracı Olarak Yararlanma Hakkı (Şartlı)
4. Bilgilendirilme ve Tahliye Süreci Hakkı
5. İşyeri Kiracıları İçin Özel Haklar
İşyeri kiracısı olan esnaf/sanatkârlar, sınırlı da olsa taşınma yardımı ya da yeni iş yerlerinden yararlanma hakkı talep edebilirler.
Kira yardımı, kentsel dönüşüm nedeniyle evi yıkılan malik veya kiracılara geçici barınma desteği amacıyla yapılan ödemedir. Malikler ve ikamet eden kiracılar bu yardımdan faydalanabilir.
Malik kira yardımı alabilmek için;
-Yapının riskli olarak tespit edilmiş olması
-Malik konumunda olunması
-Tapuda adı geçen mülk sahibi olmalı
-Yapının fiilen kullanılıyor olmaslı (genellikle tercih edilir)
-Yıkım kararı alınmış ve bina tahliye edilmiş olmalı
-Riskli yapı kira desteği alabilmek için kira yardımı başvurusu yapmalıdır.
Kentsel dönüşüm sürecinde kiracı ve sınırlı ayni hak sahiplerine sağlanan destekler, dönüşüm alanı hak sahiplerine göre daha sınırlıdır ancak bazı hakları bulunmaktadır.
Kiracılar, kentsel dönüşüm kapsamında riskli yapıdan tahliye edildiklerinde tek seferlik taşınma yardımı alma hakkına sahiptir. Bu yardımdan faydalanabilmek için kiracının o adreste resmî olarak ikamet ettiğini belgelemesi gerekir.
Sınırlı ayni hak sahipleri, yapıyı fiilen kullanmaları durumunda taşınma yardımı alabilirler. Ancak bu kişiler mülkiyet hakkına sahip olmadıkları için, yeni yapılacak binadan pay talep edemezler.
Kentsel dönüşüm kapsamında sağlanan kira yardımı, riskli yapı olarak belirlenen ve tahliye edilen taşınmazların maliklerine yönelik olarak verilir. Bu yardım, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından belirlenen esaslara göre uygulanır ve her yıl güncellenir. Malikler, şartları sağlamaları hâlinde en fazla 18 ay süreyle kira desteği alabilir. Ayrıca taşınma sürecinde oluşabilecek mali yükün hafifletilmesi amacıyla, bu sürenin ilk 5 ayına ait kira bedeli peşin olarak ödenebilmektedir. Kira yardımının miktarı, yapının bulunduğu ilin ekonomik durumu ve yıllık TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) oranları dikkate alınarak hesaplanır. Bu nedenle, büyükşehirlerde yardım tutarı daha yüksek seviyelerdedir.
Kentsel dönüşüm kira yardımı başvuru süreci belirli adımlarla ilerler ve başvuru sahiplerinin bazı belgeleri hazırlaması gerekir. Yardım, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri ya da e-Devlet üzerinden yapılacak başvurularla alınabilir.
Gerekli Belgeler:
? Malikler için:
-Nüfus cüzdanı fotokopisi
-Tapu belgesi (taşınmaza ait)
-Riskli yapı tespit raporu
-Yıkım tutanağı
-İkametgâh belgesi (yardım talebine göre)
-Kira yardımına ilişkin dilekçe
-Banka hesap bilgileri (IBAN)
? Kiracılar için:
-Nüfus cüzdanı fotokopisi
-İkametgâh belgesi (riskli yapıda ikamet ettiğini gösteren)
-Fatura (elektrik, su vb.)
-Riskli yapı belgesi
-Taşınma yardımı dilekçesi
-Banka hesap bilgileri
Kentsel dönüşüm kira yardımı başvuruları, genellikle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ilgili İl Müdürlükleri veya e-Devlet platformu üzerinden yapılmaktadır. Başvuru sürecinin ilk adımı, yapının riskli yapı olarak tespit edilmesidir. Ardından, söz konusu yapının tahliye edilip yıkım işleminin tamamlanması gerekmektedir. Başvuruda bulunacak kişiler, tapu, nüfus cüzdanı, ikametgâh belgesi ve yıkım tutanağı gibi gerekli belgeleri hazırlamalıdır. Başvuru, ilgili İl Müdürlüğüne şahsen gidilerek ya da e-Devlet üzerinden online olarak gerçekleştirilebilir. Kurum, başvuruyu inceleyip değerlendirdikten sonra uygun bulunması halinde kira yardımı ödemesini başlatır.
Kentsel dönüşüm kira yardımı için başvuru yaparken genellikle şu gerekli evraklar talep edilir:
-Nüfus cüzdanı fotokopisi
-Tapu belgesi (malikler için)
-Riskli yapı tespit raporu
-Yıkım tutanağı veya tahliye belgesi
-İkametgâh belgesi (riskli yapıda ikamet ettiğini gösteren)
-Kira yardımı veya taşınma yardımı talep dilekçesi
-Kiracılar için, ikamet belgesi ve ilgili faturalar (elektrik, su, doğalgaz gibi)
Kira Yardımı Dilekçesi
…………………….. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK İL MÜDÜRLÜĞÜNE
…………………. yapı kimlik, …….. ada, ……….. parsel numaralı,
…………………………………………………………………………………. adresindeki (Bina numarası ve bağımsız bölüm numaraları ayrı ayrı belirtilecektir.) binamız 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında riskli yapı olarak tespit edilmiş olup, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliğinin 16'ncı maddesine göre kira yardımından faydalanmak istiyorum.
Riskli yapıdaki konutumu/işyerimi …./…./2015 tarihinde tahliye ettiğimi beyan eder, aksi durumun tespit edilmesi halinde ödenen tutarı Genel hükümlere göre (Borçlar Kanunu ve 3095 sayılı Kanuni faiz ve temerrüt faizine ilişkin Kanun hükümlerine göre) faiziyle geri ödeyeceğimi taahhüt ederim.
Kira yardımından faydalanmam halinde 13.10.2012 tarihli ve 28440 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan 6306 Sayılı Kanun Kapsamında Hak Sahiplerince Bankalardan Kullanılacak Kredilere Sağlanacak Faiz Desteğine İlişkin Karar uyarınca bankalardan faiz destekli kredi başvurusunda bulunmayacağımı taahhüt ederim.
Kira yardımı başvurumun uygun bulunması halinde aşağıda belirttiğim hesap numarama yatırılması hususunda;
Gereğini arz ederim.
……/…./2015
Adı Soyadı
İmza
İletişim Bilgileri
Adres :
Telefon :
EKLER:
1- Nüfus cüzdanı fotokopisi (işyeri maliki için imza sirküleri)
2- Konut veya işyerinin tapu senedi ve taşınmaza ait güncel taşınmaz kaydı
3- Arsa paylı tapular için emlak vergisi beyannamesi
4- Konut/işyerine ait fatura (Elektrik, su, doğalgaz, telekom)
5- Yıkılan yapılar formu
6- Riskli bina tespit raporu inceleme formu
7- Riskli olarak tespit edilen yapının tahliye edildiğine dair eski ve yeni yeni adresini gösteren İl/İlçe Nüfus ve Vatandaşlık Müdürlüğünden alınacak adrese dayalı yerleşim yeri belgesi (İşyeri için riskli yapının onay tarihinden sonra tahliye edildiğine dair yeni adresini gösteren güncel vergi levhası veya işyerinin kapatıldığına dair ilgili meslek odasından alınacak yazı
8- T.C. Ziraat Bankası A.Ş.ye ait vadesiz, münferit, TL hesap cüzdanı fotokopisi
9- Vekaleten yapılan başvurularda vekaletname aslı ve vekilin kimlik fotokopisi
Başvurunuzun reddine ilişkin ret kararının tebliğ edilmesinden itibaren 60 gün içinde itirazda bulunabilirsiniz. Bu itiraz, kararın verildiği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü’ne yazılı olarak yapılmalıdır. İtiraz sonucu olumlu olmazsa, reddedilen karar için idari dava açma hakkınız bulunmaktadır.

Kira yardımı, riskli yapı tespiti yapılan ve yıkılan ya da tahliye edilen binaların maliklerine yönelik aylık olarak verilen bir destektir.
Taşınma yardımı ise riskli yapıdaki malikler veya kiracılara, taşınma sırasında oluşan masrafların karşılanması amacıyla verilen tek seferlik bir ödenektir.
Kentsel dönüşümde destekler, kişinin durumuna göre değişir. Riskli yapıda olan malik, kiracı veya hak sahipleri kira yardımı alabilir; bu yardım genellikle tahliyeden sonra belirli süreyle ve miktarda verilir. Ayrıca, malikler ve kiracılar kredi veya hibe desteği alabilirler, ancak kira yardımı ile kredi desteği aynı anda alınamaz. Taşınma ve geçici konut veya işyeri desteği ise kira yardımı almayanlara sağlanır. Başvurular ilgili belediyelere veya Kentsel Dönüşüm Müdürlüklerine yapılır.
Kentsel dönüşümde kira yardımı, hak sahipleri veya kiracıların belirlenen süre içinde taşınmaları ve şartlara uygun hareket etmeleri koşuluyla devam eder. Eğer kişi evi zamanında boşaltmazsa, yardımı kötüye kullanırsa ya da kira yardımı süresi dolarsa destek kesilir. Ayrıca yeni konut teslim alınması durumunda da kira yardımı sona erer. Başvuru şartlarının yerine getirilmemesi durumunda da kira yardımı iptal edilebilir.
Kentsel dönüşümde desteklerle ilgili kararlara itirazlar, genellikle belirli süre içinde ilgili kurumlara yazılı olarak yapılır. İtirazlar incelenip değerlendirildikten sonra gerekirse destek tutarları revize edilir. Ayrıca, desteklerin yetersiz olması durumunda ek destek talebinde bulunmak mümkündür. Başvuru sahiplerine sonuç yazılı olarak bildirilir ve belgelerin eksiksiz sunulması önemlidir.