Şahsi Cezasızlık Sebepleri (TCK 167. Madde)

Şahsi Cezasızlık Nedir?

Suçun kanunda belirtilen unsurları dışında kalan, suçun işlendiği sırada objektif olarak failde mevcut olan ve failin cezalandırılmaması sonucunu doğuran kişisel hallerdir. 

Şahsi Cezasızlık Sebepleri Nelerdir?

Suçun kanuni tanımındaki unsurlar dışında kalan, suçun işlendiği sırada objektif olarak mevcut olan ve failin cezalandırılmaması sonucunu doğuran kişisel hallerdir. Şahsi cezasızlık sebepleri, failin kişisel özellikleri, ilişkileri ve belli durumlar nedeniyle cezalandırılmamasını gerektiren sebeplerdir. Şahsi cezasızlık nedenleri, aşağıda ayrıntılı inceleyeceğimiz üzere 5237 sayılı TCK’da dağınık bir şekilde hem ayrı bir madde olarak hem de ilgili suçun yer aldığı maddede bir fıkra şeklinde düzenlenmiştir.

Cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebepler ise, aynı nedenlerle veya suçun işlenmesinden sonra ortaya çıkan, örneğin failin pişman olup etkin pişmanlıktan yararlanması nedeniyle cezadan indirim yapılmasını gerektiren hallerdir. Örneğin, TCK 167’de belli akrabalık ilişkilerinin varlığı halinde hırsızlık, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma gibi suçlarda faile ceza verilmemesi veya cezada indirim yapılması öngörülmüştür. TCK m.167’de ceza verilmemesi sonucunu doğuran hallere şahsi cezasızlık sebebi, cezada indirim yapılmasını gerektiren hallere “cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebepler” denilmektedir.

Şahsi cezasızlık sebepleri, suç işlendiği anda objektif olarak mevcut olan hallerdir. Örneğin, etkin pişmanlık şahsi cezasızlık sebebi olarak değil, cezayı kaldıran veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebepler arasında kabul edilmektedir. Etkin pişmanlık, en yaygın uygulama alanı bulan cezayı kaldıran veya cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeptir. Etkin pişmanlık, suçun işlendiği anda değil, suç işlendikten sonra ortaya çıkan ve cezanın kaldırılması veya cezadan indirim yapılmasını sağlayan şahsi bir sebeptir. Şahsi cezasızlık sebepleri ise, suçun işlendiği anda objektif olarak mevcuttur, fail şahsi cezasızlık sebebini bilmese bile ondan faydalanır. Örneğin, annesinin kolyesine çalan çocuk TCK m.167’deki şahsi cezasızlık sebebinden faydalanır ve cezalandırılmaz. Buradaki şahsi cezasızlık sebebi olan akrabalık ilişkisi suçun işlendiği anda objektif olarak mevcuttur.

Şahsi cezasızlık sebeplerinin varlığı halinde;

• Eylem suç olmaktan çıkmaz, eylem suç olmasına rağmen fail cezalandırılmaz.
• Fail cezalandırılmasa bile, bir güvenlik tedbiri olan müsadere hükümlerinin uygulanması mümkündür.
• İştirak halinde işlenen suçlarda, şahsi cezasızlık nedenleri kendisinde bulunmayan suç ortakları cezasızlık halinden yararlanamazlar. Sadece şahsi cezasızlık sebeplerinden birine sahip fail cezasızlık halinden yararlanabilir.
• Şahsi cezasızlık nedeninin fiilin işlendiği sırada mevcut olması gerekir. Örneğin, biri diğeri aleyhine dolandırıcılık suçu işledikten sonra evlenen kadın ve erkek, evlilikten sonra TCK m.167’de yer alan şahsi cezasızlık halinden yararlanamazlar.
• Zincirleme suç halinde, şahsi cezasızlık sebebi içeren fiil teselsül çerçevesinde değerlendirilmez. zincirleme suç, cezalandırılabilir birden fazla fiilin işlenmesini gerektirir.

Şahsi Cezasızlık Sebepleri Hangi Suçlar İçin Uygulanır?

• Hırsızlık suçu (TCK m. 141)
• Nitelikli hırsızlık suçu (TCK m. 142, 143, 144, 145)
• Kullanma hırsızlığı suçu (TCK m. 146)
• Mala zarar verme suçu (TCK m. 151)
• Mala zarar vermenin nitelikli halleri (TCK m. 152)
• İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu (TCK m. 153)
• Hakkı olmayan yere tecavüz suçu (TCK m. 154)
• Güveni kötüye kullanma suçu (TCK m. 155)
• Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK m. 156)
• Dolandırıcılık suçu (TCK m. 157)
• Nitelikli dolandırıcılık suçu (TCK m. 158, 159)
• Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf etme suçu (TCK m. 160)
• Hileli iflas suçu (TCK m. 161)
• Taksirli iflas suçu (TCK m. 162)
• Karşılıksız yararlanma suçu (TCK m. 163)
• Şirket veya kooperatifler hakkında yalan bilgi verme suçu (TCK m. 164)
• Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu (TCK m. 165)
• Bilgi vermeme suçu (TCK m. 166)

Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler

Şahsi cezasızlık sebepleri 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 167. Maddesinde düzenlenen cezada indirim yapılmasını sağlayan sebeplerdir. Çoğu ülke hukukunda bu husus kabul edilmiştir. Şahsi cezasızlık ve indirim sebepleri iki nedenle olabilir. Bunlardan birincisi aile bireylerinin mülkiyetindeki mallara müşterek yani ortak olarak tasarruf edebilme haklarının olmasıdır. İkincisi ise aile bireylerinin aralarındaki ilişkiye adli mercilerin mümkün olduğunca uzak tutulması gerektiği düşüncesidir. Çünkü ailenin bütünleşmesi açısından bu husus önemlidir.

Şahsi cezasızlık sebeplerinin düzenlendiği 5237 sayılı TCK’nin 167. Maddesi 2 bölümde düzenlenmiştir. Birinci bölüme göre, şahsi cezasızlık sebepleri yer almış ve kanunda belirtilen kişiler için cezaya hükmedilmeyeceği belirtilmiştir. İkinci fıkrada ise birinci fıkranın istisnası olarak bazı kişiler hakkında şikâyet üzerine cezada indirim yapılacağı belirtilmiştir. Maddenin ilk fıkrası hiç ceza verilmemesini öngörürken, ikinci fıkrası şikâyet üzerine yarı oranında ceza verileceğini öngörmüştür. Cezada indirim yapılmasını gerektiren 2. Fıkra hükmüne göre, aşağıdaki kişiler için şikâyet üzerine verilecek ceza yarı oranında indirilir

• Haklarında ayrılık kararı verilen eşlerden birinin diğerine karşı suç işlemesi: Fail ve mağdurun evlilik birliği devam etmekte ancak haklarında ayrılık kararı verilmiş ise kanuna göre ayrı yaşamaları gerekmektedir. Haklarında ayrılık kararı verilmişse eşler için TCK m. 167/2 hükmü uygulanır yani verilecek ceza yarı oranında indirilir. Ancak eşler hakkında ayrılık kararı verilmemişse ve kendi rızaları ile ayrı evlerde yaşıyorlarsa TCK m. 167/1 hükmü uygulanır ve kişiye hiç ceza verilmez.

• Aynı konutta birlikte yaşamayan kardeşlerden birinin diğerine karşı suç işlemesi: Kardeşler aynı konutta, aynı evde birlikte yaşıyorlarsa TCK m. 167/1 hükmü uygulanır ve faile hiç ceza verilmez. Ancak aynı evde oturmuyorlarsa TCK m. 167/2 hükmü uygulanır ve fail olan kardeş hakkında cezada yarı oranında indirim yapılır. Kardeşlerin aynı apartmanda oturmasının ya da aynı dairede yaşaması halinde cezada indirim yapılabilir.
• Aynı konutta yaşayan teyze, hala, dayı, amca, yeğenden birinin diğerine karşı suç işlemesi: Cezada indirim yapılması için aralarında akrabalık ilişkisi bulunan bu kişilerin aynı konutta yaşaması gerekmektedir. Kardeşler için bu husus farklı düzenlenmişti, eğer kardeşler aynı konutta yaşıyorsa hiç ceza verilmezken, farklı konutta yaşayan kardeşler için cezada indirim yapılmaktadır. Ancak 4. Dereceye kadar olan bu hısım ilişkilerinde böyle bir suçun işlenmesi halinde aynı evde yaşadıkları takdirde cezada indirim yapılır. Eğer bu hısımlar farklı evlerde yaşıyorsa cezada indirim yapılmaz. Bunun dışında teyze, hala, dayı, amca, yeğen aynı evde yaşadığı takdirde cezada indirim yapılmaktadır. Eğer geçici olarak gelmişlerse, misafirlikte bu suç işlenmişse, aynı işyerinde çalışıyorlarsa cezada indirim yapılmaz. Ayrıca bu hısım ilişkisi kan hısımları arasında uygulama alanı bulmaktadır. Kayın hısımları için cezada indirim yapılmamaktadır.
• İkinci dereceden kayın hısımlarının zararına olarak suç işlenmesi: İkinci dereceden kayın hısımları ile anlaşılması gereken kişinin eşinin ikinci dereceye kadar olan kan hısımlarıdır. Bu kişiler de eşin kardeşleri yani görümce, kayınbirader ve baldızdır. Kardeşlik ilişkisi anne-baba ortak olabileceği gibi ana ya da baba bir şeklinde de olabilir. Bu kişiler arasında cezada indirim yapılması için kişiler aynı konutta beraber yaşamalıdır.

Şahsi Cezasızlık Sebepleri Hakkında Mahkeme Kararları

Ceza Genel Kurulu - Karar: 2017/468

• TCK 167
• Zarara Uğrayanın Tüzel Kişi Olduğu Hallerde, Tck M.167 Hükümleri Uygulanmaz.

İzlenen Suç Politikası Gereği Yağma Ve Nitelikli Yağma Suçları Hariç Tck’nın Onuncu Bölümünde Düzenlenen Malvarlığına Karşı Suçlarla İlgili Bir Kısım Şahsi Cezasızlık Ve Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebeplere Yer Verilmiştir.

Faillerden Birisi Hakkında Şahsi Cezasızlık Sebebinin Uygulanması, Tck’nın 40/1. Maddesi Uyarınca Mağdurla Bu Şekilde Bir Akrabalığı Olmayan Diğer Faillerin Cezalandırılmasına Engel Olmaz. Suç Konusu Eşya, Failin Akrabası İle Birlikte Diğer Başka Bir Şahsın Müşterek Malı İse Bu Durumu Bilen Fail, Tck’nın 167. Maddesi Düzenlemesinden Faydalanamaz. Ancak, Malın Tümünün Akrabasına Ait Olduğunu Sanması Hâlinde Failin Anılan Maddeden Yararlanması Gerekir.

Bu Açıklamalar Işığında Uyuşmazlık Konusu Değerlendirildiğinde;

Şahsi Cezasızlık Sebebini Düzenleyen TCK’nın 167. Maddesi İle, Aralarında Belli Akrabalık İlişkisi Bulunan Kişilerin Birbirlerinin Malvarlığına Karşı İşlemiş Bulundukları Suçlardan Dolayı Cezalandırılmamalarının Veya Cezalarından İndirim Yapılmasının Kabul Edildiği, Sanık E.İ. Ö.’Nün Katılan U. Holding A.Ş. Hissedarları Olan Katılanlar T., Ş. Ve A.S.’Nin Yanı Sıra Bu Şirkete Bağlı Olan U. Makina Sanayi A.Ş. Yatırımcıları İle Katılan U. Holding A.Ş.’Nin Diğer Bağlı İştiraklerini De Zarara Uğrattığı Ve Uyuşmazlık Konusu Olayda Olduğu Gibi Zarara Uğrayanın Tüzel Kişi Olduğu Hâllerde, Tck’nın 167. Maddesi Kapsamında Bir Akrabalık İlişkisinden Söz Edilemeyeceği Cihetle; Sanık E.İ. Ö.’Nün Şahsi Cezasızlık Hâlinden Faydalanamayacağı Kabul Edilmelidir.

Ceza Genel Kurulu 2013/594 E. , 2015/149 K.

• TCK 167
• Aynı konutta birlikte yaşamayan kardeşler arasında işlenen yağma suçu dışından malvarlığı suçlarında TCK 167/2 gereği ceza indirimi yapılması gerekir.

“Mala zarar verme suçunda 5237 sayılı TCK’nun 167/2. maddesinin uygulanma şartlarının bulunup bulunmadığının belirlenmesine gelince;

TCK’nun 167. maddesinde, “(1) Yağma ve nitelikli yağma hariç, bu bölümde yer alan suçların;

1. a) Haklarında ayrılık kararı verilmemiş eşlerden birinin,
2. b) Üstsoy veya altsoyunun veya bu derecede kayın hısımlarından birinin veya evlat edinen veya evlâtlığın,
3. c) Aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin,

Zararına olarak işlenmesi hâlinde, ilgili akraba hakkında cezaya hükmolunmaz.

(2) Bu suçların, haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımlarının zararına olarak işlenmesi hâlinde; ilgili akraba hakkında şikâyet üzerine verilecek ceza, yarısı oranında indirilir” hükmü yer almaktadır.

İzlenen suç politikası gereği yağma ve nitelikli yağma suçları hariç 5237 sayılı TCK’nun onuncu bölümünde düzenlenen malvarlığına karşı suçlarla ilgili bir kısım şahsi cezasızlık ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplere yer verilmiştir.

Maddenin 1. fıkrasında, aynı konutta beraber yaşayan kardeşlerden birinin zararına olarak suçun işlenmesi hâlinde cezaya hükmolunmayacağı, 2. fıkrasında ise ayrı konutta yaşayan kardeşin zararına olarak suçun işlenmesi hâlinde cezanın yarı oranında indirileceği düzenlenmiş olup dosyadaki mevcut aile nüfus kayıtlarına göre sanık ile katılanın kardeş olması, katılan H..’nin anne-babadan kalan evde, sanığın ise aynı sokak üzerindeki kendisine ait başka bir evde ikamet ettiğinin anlaşılması karşısında, sanık hakkında mala zarar verme suçunda belirlenen temel cezadan TCK’nun 167/2. maddesi gereğince yarı oranında indirim yapılması gerekmektedir.”